ABD Başkanı Donald Trump seçim vaatlerinin arasında yer alan gümrük vergilerini arttırarak, gelir ve kurumlar vergilerini azaltma yönteminin ilk ayağını hayata geçirmeye başladı. Geçtiğimiz hafta Trump’ın Çin, Meksika ve Kanada’yı hedef alan gümrük vergileri çıkışı gündemi meşgul ederken, bu hafta bütün ülkelerden ithal edilen çelik ve alüminyumdan %25 oranında gümrük vergisi alınacağı açıklandı. Trump’ın Amerika’nın çıkarlarını korumak için, farklı ülkelerden beklentileri gerçekleşene kadar ilgili ülkeler nezdinde gümrük vergisi uygulamalarına başvuracağının altını çizmesi, şu ana kadar açıklanan gümrük vergilerinin bir “ilk dalga” niteliğinde olduğunu gösteriyor.
Kanada, Meksika ve Çin üçlüsünden ortak olarak beklenen ABD’ye yasadışı yollardan güçlü bir opioid olan fentanil girişinin durdurulması. Trump hükümeti fentanil içeren sentetik uyuşturucu maddelerin, Amerika’da her gün yaklaşık 200 kişinin ölümüne yol açtığını belirtiyor. Kanada ve Meksika’dan ayrıca ABD’ye göçün azaltılması için sınır güvenliğine ilişkin gereken önlemlerin alınması bekleniyor.
Bu temel amaçlarla, şubat ayının başında yapılan açıklama ile Kanada ve Meksika’dan gelen bütün ürünlerin %25, bu genel kuralın tek istisnası olarak Kanada’dan ithal edilen enerji ve petrolün %10, Çin’den ithal edilen bütün ürünlerin ise %10 daha fazla gümrük vergisine tâbi olacakları belirtildi. Artışların 4 Şubat itibariyle yürürlüğe gireceği açıklandı. Her ne kadar resmî açıklama ile yürürlüğe giriş tarihi arasındaki süre kısa gözükse de Trump’ın haftalardır gümrük vergilerinde artışa gidileceğini belirtmesi, ülkelere bir hazırlık dönemi temin etti.
Kanada, Trump’a oy veren eyaletlerin ürünlerine vergi uyguluyor
Örneğin, ABD’nin gümrük vergisi artışlarını hayata geçirmesi halinde, Kanada’nın Florida’dan ithal edilen portakal suyu, Tennessee’den ithal edilen viski ve Kentucky’den ithal edilen fıstık ezmesi ürünlerinden daha fazla gümrük vergisi alma yoluna gideceği açıklandı. Kanada’nın seçtiği ürünler anlamlı, hepsi 2024 seçimlerinde Trump’a oy veren eyaletlerde üretilen ürünler. Çin’in açıkladığı yaptırımlar ise daha kapsamlı. ABD’den gelen sıvılaştırılmış doğal gaz, kömür, ziraat makineleri ve diğer ürünlerden ek gümrük vergileri alınacak. Ayrıca, Çinli yetkililer Google’a bir rekabet hukuku soruşturması başlatıldığını duyurdu. Her ne kadar Çin’de Google arama motoru, YouTube platformu ve Google Play’in kullanımı mümkün olmasa da Google işletim sistemi Android, Xiaomi, Lenovo ve Vivo gibi Çinli üreticiler tarafından kullanılıyor.
ABD ise kararlı, yaptırım uygulanan ülkelerin de kendi yaptırımlarını uygulamaya karar vermeleri halinde, gümrük vergisi oranlarının daha da arttırılacağı belirtiliyor. Kısacası Trump’ın yaptırımları her an bir ticaret savaşına evrilebilir. Benzer bir sorun, bir önceki başkanlığı esnasında dijital hizmet vergilerine savaş açmak amacıyla başta Fransa olmak üzere çeşitli ülkelere yaptırım uygulamasıyla da kendini göstermişti. Avrupa Birliği üye ülkeleri başta olmak üzere diğer ülkelerin sağduyusu ve OECD’nin çalışmaları sayesinde kriz önlenmiş, ticaret savaşı başlamadan son bulmuştu.
Avrupa Birliği ne tepki verecek?
“İlk dalga” olarak tabir edilebilecek yeni yaptırımlarda ise Kanada ve Meksika sağduyulu davrandı. ABD’ye kaçak yollardan giren uyuşturucu madde ile göçmen dalgasının önüne geçmek için gereken önlemleri alacaklarını garanti ederek, ABD ile anlaşmaya vardılar. Bu iki ülkeden gelen ürünlere uygulanacak gümrük vergisi artışları 30 gün ertelendi.
Çin ile herhangi bir anlaşmaya varılmadı ve gümrük vergisi artışları uygulanmaya başladı. Buna karşılık, Çin de kendi yaptırımlarını uygulamaya başladı. Çelik ve alüminyum ithalatına getirilen %25 oranında gümrük vergisi ise bütün ülkelere uygulanacağı için bir anlaşma mümkün görünmüyor. Diğer ülkeler bir tepki verir mi, verirlerse nasıl bir tepki verirler bekleyip göreceğiz.
Bekleyip göreceğimiz başka bir husus, Avrupa Birliği nezdinde yaptırım uygulanması halinde, Birliğin nasıl tepki vereceği. Dijital hizmet vergileri alanında yaşanan ufak sayılabilecek krize kıyasla, bu sefer durumun daha çetrefilli olması kuvvetle muhtemel. Zira, Avrupa Birliği’nin beklentilerine ve OECD’nin bütün eforlarına rağmen ABD’nin elektronik ticaretin vergilendirilmesine yönelik uluslararası çözümlere katılıp katılmayacağı uzun süre belirsiz kaldı ve Ocak ayının son günlerinde Trump, ABD’nin uluslararası anlaşmadan çekildiğini resmî olarak belirtti. Bu da Avrupa Birliği üye ülkeleri nezdinde uygulanabilecek ABD yaptırımlarına Avrupa Birliği’nin bu kez daha sert tepki verebileceği anlamını taşıyor. Fransız ekonomist Gabriel Zucman’ın Ocak ayında The Guardian’da yayımlanan makalesi de bunun bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
Kısacası, anlaşılan o ki önümüzdeki aylarda gümrük vergilerinden bolca bahsedeceğiz, çünkü ticaret savaşları başlıyor!
