Küresel piyasalar, ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni gümrük vergilerinin ardından büyük bir düşüş yaşadı.
ABD’nin en büyük 500 şirketini takip eden S&P 500 endeksi yüzde 4,8 düştü. Bu, pandemiden bu yana en büyük düşüş olarak kayıtlara geçti. Günün erken saatlerinde Asya’dan Avrupa’ya kadar finansal piyasalar da değer kaybetti.
Hisse değerleri yüzde 9’dan fazla düşüş yaşayan Nike, Apple ve Target en büyük kayıpları yaşayan şirketler arasında yer aldı.
Beyaz Saray’da konuşan Trump, ABD ekonomisinin “patlama yaşayacağını” söyledi. İthalata en az yüzde 10 oranında gümrük vergisi getirme kararının arkasında duran ABD Başkanı, bu adımın federal gelirleri artıracağını ve Amerikan üretimini ülkeye geri getireceğini savundu.
Trump yönetiminin bu hamlesinin ABD ve dünya genelinde fiyatları artırması ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemesi bekleniyor.
Trump, Çin ve Avrupa Birliği gibi ticaret ortaklarının da dahil olduğu onlarca ülkeden gelen ürünlere daha yüksek vergiler getirdi.
Çin, toplamda yüzde 54’lük bir gümrük vergisiyle karşı karşıya kalırken, AB için bu oran yüzde 20 olacak. Perşembe günü her iki taraf da misilleme yapacaklarını açıkladı.
Gümrük vergileri, başka ülkelerden ithal edilen ürünlere konan vergiler. Trump’ın Çarşamba günü açıkladığı plan, bu vergileri son 100 yılın en yüksek seviyelerine çıkaracak.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), durumdan “derin endişe duyduğunu” belirtti ve ticaret hacminin bu yıl yüzde 1 azalabileceğini tahmin etti.
İş dünyası, Trump’ın gümrük vergilerinin küresel ekonomi üzerindeki etkisinden endişe duyuyor. Bunun enflasyonu tetikleyebileceği ve ekonomik büyümeyi durdurabileceği belirtiliyor.
Trilyonlarca dolar buharlaştı
Perşembe günü S&P 500 yaklaşık 2 trilyon dolar değer kaybetti. Şubat ortasından beri devam eden satış dalgası, ticaret savaşı korkularını da artırdı.
Dow Jones endeksi yaklaşık yüzde 4 düşerken, Nasdaq yaklaşık yüzde 6 değer kaybetti.
İngiltere’nin FTSE 100 endeksi yüzde 1,5 düştü ve diğer Avrupa piyasaları da Asya’daki kayıpları takip etti.
Trump: Piyasalar patlayacak
Perşembe günü Beyaz Saray’da konuşan Trump, ABD öncülüğünde küresel ticaret düzenini şekillendiren serbest ticaret anlayışına karşı büyük bir politika hamlesi yaptığını belirterek kararını savundu ve şöyle konuştu:
“Bence her şey çok iyi gidiyor” diyen Amerikan lider, “Bu, büyük bir ameliyat geçiren bir hastaya benziyor. Bunun böyle olacağını söylemiştim.”
Trump ayrıca, “Piyasalar patlayacak. Hisseler yükselecek. Ülke büyük bir ekonomik sıçrama yaşayacak” dedi.
İlk misilleme açıklaması
Kanada Başbakanı Mark Carney, ülkesinin ABD’den ithal edilen araçlara yüzde 25 vergi koyarak misilleme yapacağını duyurdu.
Trump geçen ay Kanada ve Meksika’ya yüzde 25’lik gümrük vergileri uygulamıştı, ancak Çarşamba günü Kuzey Amerika’daki ticaret ortaklarına yönelik yeni bir vergi duyurmadı.
Firmalar artık vergi maliyetini kendileri karşılamak, iş ortaklarıyla paylaşmak veya bunu fiyatlar üzerinden tüketicilere yansıtıp satış kaybı riski almak arasında bir seçim yapmak zorunda.
Bu durum, ABD tüketici harcamalarının dünya ekonomisinin yüzde 10-15’ini oluşturduğu düşünüldüğünde büyük bir etki yaratabilir.
Perşembe günü borsalar düşerken, ekonomik çalkantı dönemlerinde güvenli liman olarak görülen altının fiyatı bir ara ons başına 3 bin 167,57 dolarla rekor seviyeye ulaştı, ardından geri çekildi.
Dolar ise birçok para birimi karşısında değer kaybetti.
Ekonomik büyüme düşebilir
Principal Asset Management analistlerine göre bu vergilerin Avrupa’da büyümeyi yaklaşık bir puan aşağı çekebileceği tahmin ediliyor.
AB’nin misilleme yapması halinde ise bu düşüş daha da büyük olabilir.
Principal Asset Management’in başanalisti Seema Shah, ABD’de ise büyük vergi indirimleri gibi ek önlemler alınmazsa, resesyonun kaçınılmaz olabileceğini belirtiyor.
Trump’ın hedefi olan üretimi artırmanın yıllar süreceğini belirten Shah, kısa vadede ağır ithalat vergilerinin ekonomiyi anında yavaşlatacağını düşünüyor.
Şirketler daralma kararları açıklıyor
Perşembe günü Stellantis (Jeep, Fiat ve diğer başka markaların üreticisi), Meksika’daki Toluca ve Kanada’daki Windsor fabrikalarındaki üretimini geçici olarak durdurduğunu açıkladı.
Şirket, Trump’ın yüzde 25’lik otomobil ithalat vergisine yanıt olarak alınan bu kararın, ABD’de beş fabrikadaki 900 çalışanın geçici olarak işten çıkarılmasına neden olacağını duyurdu.
Nike, üretiminin büyük kısmını Asya’da gerçekleştirmesi sebebiyle, S&P 500’de en büyük düşüşü yaşayan şirketlerden biri oldu ve hisseleri yüzde 14 düştü.
Çin ve Tayvan’a büyük ölçüde bağımlı olan Apple’ın hisseleri yüzde 9 düştü.
Diğer perakendeciler de zarar gördü. Target yaklaşık yüzde 10 değer kaybetti.
Trump’ın ilk başkanlık döneminde AB’nin misilleme olarak ek vergi koyduğu motor üreticisi Harley-Davidson yüzde 10 düştü.
Avrupa’da ise spor giyim markası Adidas’ın hisseleri yüzde 10’dan fazla değer kaybederken, rakibi Puma’nın hisseleri de yüzde 9’dan fazla düştü.
Lüks tüketim sektöründe, mücevher markası Pandora yüzde 10’dan fazla değer kaybedetti, Louis Vuitton ve Moet Hennessy gibi markaları bünyesinde barındıran LVMH’nin hisseleri yüzde 3 düştü.
“Perakendecilerin şu anda büyük bir darbe aldığını görüyoruz çünkü beklenmedik ülkelere de ek vergiler getirildi,” diyen Freedom Capital Markets’in baş stratejisti Jay Woods, önümüzdeki günlerde piyasada daha fazla dalgalanma yaşanacağını öngördü.
Dünyadan tepki yağdı
Avustralya: Trump’ın kararıyla, Avustralya, ABD’ye yapılacak tüm ihracatlarında yüzde 10’luk gümrük vergisine tabi tutulacak. Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, düzenlediği basın toplantısında, Trump’ın tarifelerinin “oldukça yersiz” olduğunu belirtti. Tarifelere karşılık verilmeyeceğinin altını çizen Albanese, “ABD’nin gümrük tarifelerinin hiçbir mantıklı açıklaması yok. Bu hem iki ulusun ortaklığının temeline aykırı hem de bir dostun yapacağı bir hareket değil.” dedi.
Yeni Zelanda: Ulusal basındaki haberlere göre, Yeni Zelanda Başbakanı Christopher Luxon, ülkesinin yüzde 10 vergi uygulanan diğer ülkelere kıyasla daha iyi durumda olduğunu ancak tarifelerin ve ticaret savaşlarının “gidilecek yol olmadığını” söyledi. Yeni Zelanda ihracatına yaklaşık 900 milyon dolarlık gümrük vergisi uygulandığını kaydeden Luxon, “Ne yazık ki bu ABD’li tüketicilere yansıyacak.” diye konuştu.
Japonya: Japonya Başbakanı İşiba Şigeru, basın mensuplarına yaptığı açıklamada, Trump’ın karşılıklı tarifeler uygulama kararını “endişe verici” olarak tanımladı. ABD’nin bu adımının, “ikili ekonomik ilişkiler, çok taraflı ticaret sistemi ve küresel ekonomi” üzerinde olumsuz etki yaratacağını savunan İşiba, Trump’ı kararını yeniden gözden geçirmeye çağırdı. Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanı Muto Yoji de kararı eleştirerek, hükümetin, ulusal çıkarları korumak için farklı seçeneklere yöneleceğini vurguladı.
Güney Kore: Yonhap’ın haberine göre, devlet başkanlığına vekalet eden Han Duck-soo, ABD’nin tarifelerine karşılık verileceğini kaydetti. Üst düzey yetkililere “krizi” acilen ele almaları talimatını verdiğini aktaran Han, “Küresel çapta bir tarife savaşı gerçeği nedeniyle durum çok vahim olduğundan, hükümet bu ticari krizin üstesinden gelmek için elindeki tüm imkanları seferber edecek.” ifadesini kullandı.
Tayland: Tayland Başbakanı Paetongtarn Şinavatra, Trump’ın tarife listesinde yer alan ülkesinin gümrük vergileri konusunu ABD ile müzakere edeceğini belirtti. Ülkenin Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYH) “hedefi ıskalayacak bir noktaya” gelmesine müsaade etmeyeceğinin altını çizen Şinavatra, ABD ile görüşmek de dahil konuya ilişkin çeşitli adımlar atılacağına işaret etti. Şinavatra, “Hala müzakere edebileceğimizi düşünüyorum.” dedi.
Bangladeş: Bangladeş Geçiş Hükümeti Başdanışmanı Muhammad Yunus’un basın sözcüsü Shafiqul Alam, Trump’ın ülkeye uyguladığı tarifeye ilişkin Facebook üzerinden açıklama yaptı. Alam, Ulusal Gelir Kurulunun tarifeleri ele aldığını belirterek, “Trump yönetiminin göreve gelmesinden bu yana iki ülke arasındaki ticaret ve yatırım işbirliğini geliştirmek üzere ABD ile birlikte çalışıyoruz. ABD hükümeti ile devam eden çalışmalarımızın gümrük vergisi sorununun çözümüne yardımcı olması beklenmektedir.” ifadelerini kullandı.
Meksika: Trump’ın pek çok ülkeye uyguladığı kapsamlı gümrük vergilerinden muaf tutulan Meksika da ABD’nin son tarifelerine tepki gösterdi. Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum, Trump’ın tarifeleri yürürlüğe sokacak kararnameyi imzalamasından önce yaptığı açıklamada, ülkenin “gümrük vergileri konusunda kısasa kısas” yapmayacağını, bunun yerine “kapsamlı bir program” üzerine çalışacağını duyurdu.
Kolombiya: Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro da Trump’ın kapsamlı gümrük tarifeleri uygulayarak “yanlış bir hamle” yaptığını savundu. Petro, açıklamasında, “ABD hükümeti genel olarak ithalat üzerindeki tarifeleri yükselterek kendi üretimini, refahını ve istihdamını artırabileceğine inanıyor. Bence bu büyük bir hata olabilir.” ifadelerini kullandı.
Polonya: Polonya Başbakanı Donald Tusk, X sosyal medya platformundan, Trump’ın tarifelerine ilişkin açıklama yaptı. Tusk, “Dostluk ortaklık demektir. Ortaklık, gerçekten ama gerçekten karşılıklı tarifeler anlamına gelir. Uygun kararların alınması gerekmektedir.” değerlendirmesinde bulundu.
Danimarka: Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lokke Rasmussen, X hesabından yaptığı açıklamada, tarifelerin, küresel ticareti ve istikrarı tehlikeye attığını belirtti. Küresel ticaretle, dünyanın “daha iyi bir yere” dönüştüğünü savunan Rasmussen, “Avrupa için istenmeyen bir ticaret savaşı nedeniyle bu durumun tehlikeye girdiğini görmek üzüntü verici.” ifadesini kullandı.
Almanya: Başbakan Olaf Scholz, Almanya’ya ziyaret gerçekleştiren Ürdün Kralı II. Abdullah ile görüşmesinden sonra başbakanlıkta düzenlenen basın toplantısında ABD Başkanı Donald Trump’ın imzaladığı kararname kapsamında ülkenin 185 ticaret ortağına tarife getirilmesini değerlendirdi. Trump’ın açıkladığı kapsamlı gümrük vergilerini ciddi bir ekonomik hata olarak nitelendiren Scholz, Trump’ın tarife kararının temelde yanlış olduğunu ve küresel ekonominin bundan olumsuz etkileneceğini savundu. Trump’ı ticaret düzenine saldırmakla suçlayan Scholz, “Bu, tüm dünyada refah oluşturan ve esasen Amerikan çabalarının sonucu olan ticaret düzenine yapılan bir saldırıdır. Bunun sonucunda tüm küresel ekonomi zarar görecektir.” dedi. Avrupa Birliği’nin (AB) 450 milyon tüketicisiyle dünyanın en güçlü tek pazarına sahip olduğuna dikkati çeken Scholz, “Bu da bize bir ticaret savaşını önlemek için ABD hükümetiyle görüşmeler yapma gücü vermektedir.” ifadelerini kullandı. Scholz, Avrupa’nın serbest ticareti savunmaya devam edeceğini vurgulayarak, “Biz çatışmaya değil işbirliğine bağlıyız. Avrupa’nın çıkarlarımızı savunacağız. Avrupa, ABD’nin kararına birlik içinde, güçlü ve uygun bir şekilde karşılık verecektir.” dedi.
Fransa: Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, söz konusu tarifelerden etkilenecek sektörlerin temsilcileriyle başkent Paris’te bir araya geldi. Trump’ın bu kararını “sert ve yersiz” bulduğunu dile getiren Macron, ABD’nin bu adımının, Avrupa’da tüm sektörleri ve ihracatı ciddi şekilde etkileyeceğini vurguladı. Macron, Trump’ın Avrupa Birliğine (AB) yönelik tarife artışı açıklaması “netleşene” kadar ABD’de faaliyet gösteren Fransız şirketlerinden bu ülkedeki yatırım projelerinin tamamını askıya almalarını istedi. Avrupalılara bu durum karşısında birlik olmayı sürdürme çağrısında bulunan Macron, gelecek günlerde AB’nin ABD’ye karşı atacağı adımlar hakkında bilgi verdi. Emmanuel Macron, Trump’ın bu kararlarının ABD ve halkını zayıflatacağı değerlendirmesinde bulunarak, Batı’daki sanayisizleşme karşısında gümrük tarifeleri koymak yerine daha fazla üretim yapılması gerektiğini savundu.
