Sadece Amerikan ekonomisinin değil dünya ekonomisinin en önemli işaret fenerlerinden biri, Amerikan Hazine bonoları.
Bu bonolar, hem Amerikalı yatırımcıların hem de dünyanın Çin dahil bütün büyük Merkez Bankaları ve diğer yatırımcılarının Amerikan hükümetine verdiği borçlar. Bu borçların faizi, hem Amerikan ekonomisinin hem de dünya ekonomisinin bir sağlık belirtisi olarak görülüyor ve temelse Amerikan dolarının dünya üzerindeki hakimiyetinin de en belirgin göstergelerinden biri.
Amerikan Başkanı Donald Trump’ın “Ülkemizin kurtuluş günü” diyerek dünya çapında gümrük vergileri ilan ettiği 2 Nisandan beri Amerikan hisse senedi piyasalarında da, bono piyasalarında da kuvvetli satış dalgaları var. Borsalarda 4 işlem gününde 8 trilyon dolara yakın şirket değeri buhar olup uçtu. Bono piyasasında ise çok daha vahim bir şey oldu: Amerika’nın gösterge kabule edilen 10 yıllık bonolarında faiz 4,74’e kadar tırmandı. Oysa 2 Nisan öncesinde aynı bononun faizi yüzde 4’ün altındaydı.
Amerikan bonolarının fiyatlarındaki hızlı düşüş büyük endişeye neden oldu.
Faizin tırmanması, bononun fiyatının ucuzlaması anlamına geliyor. Bu bonoların fiyatının düşmesi bütün Amerikan bankalarının ellerinde tuttukları kağıtlardan zarar etmeye başlaması anlamına geliyordu.
Şirket hisse değerlerinin düşmesi, şirket yatırımcılarının, çoğunlukla sokaktaki insanın zarar etmesi anlamına gelirken bono fiyatlarının düşmesi (ve faizinin artması) başta finansal kurumlar olmak üzere bütün dünyanın Amerika’ya ve Amerikan dolarına olan güvenini kaybetmesi anlamına geliyor. Yani bonolardaki sert oynamalar, sadece Amerikan değil bütün dünya ekonomisinin istikrarını tehdit eden gelişmeler.
Amerikan Başkanı Trump çarşamba sabahı uyandığında kendi gümrük vergisi politikalarının yarattığı fırtınayı yakından izlese de geri adım atacağı izlenimi hiç vermiyordu. Sabah ilk iş olarak kendi sosyal medyasından hepsi büyük harflerle yazılı “Be cool” (Sakin olun) diye mesaj paylaştı. Sonra 09.37’te artık çok tartışılan diğer mesajını verdi: “Satın almak için güzel zaman.” Kastettiği borsada hisse satın almaktı.
Arkasından fırtına gibi saatler başladı. The New York Times’ın yazdığına göre Hazine Bakanı Scott Bessent ve Başkan Yardımcısı JD Vance dahil ekibi gümrük vergileri konusunda daha tutarlı bir yaklaşım sergilemek gerektiği konusunda başkanı iknaya çalıştı. Bessent, 75 ülkenin müzakere yapmak için kapıda olduğunu başkana söyledi, JD Vance, “Çin’i izole etmeye odaklanmalıyız” dedi.
The Wall Street Journal’ın haberine göre bunların da ötesinde Trump hep izlediği kanal olan FoxNews’de sabah JP Morgan Chase CEO’su Jamie Dillon’la yapılan söyleşiyi izledi. Dillon, ekonomik durgunluk ve enflasyon uyarısı yapıyor, bono piyasasından söz ediyordu.
Bu sırada Trump ekibinden hiç kimsenin, bunlara Hazine Bakanı ve Başkan Yardımcısı dahil, Trump’ın ne yapacağından haberi yoktu. Onu iknaya çalışıyorlardı.
Örneğin Başkanın ticaret sorumlusu Jamieson Greer tam o sıralarda Kongre’de bir komisyona 2 Nisanda açıklanan gümrük vergilerini savunmakla meşguldü, bu vergilerin ne kadar doğru olduğunu anlatıyordu.
Saatler Washington’da 13.18’i gösterdiğinde Trump kendi sosyal medyasından yeni bir paylaşım yaptı. Çin hariç dünyanın geri kalanına getirdiği gümrük vergilerini 90 günlüğüne ertelemişti Başkan; Çin’e ise yeni vergi koymuş, toplam gümrük vergisini yüzde 125’e çıkartmıştı. Çin ile Amerikan ticareti böylece fiilen durmuş olacaktı.
Bono piyasasındaki gelişmeler ve elbette New York borsasındaki büyük çöküş Başkan Trump’ı panikletmiş ve ona en iddialı olduğu bu konuda büyük bir geri adım attırmıştı. Amerikan basınında da, dünya basınında da onun bu hareketi “Geri adım” olarak nitelendi nitekim.
Fakat yakın danışmanları bunun bir “geri adım” değil “Baştan beri düşünülmüş olan strateji” olduğunu anlatmaya çalıştı. Hazine Bakanı Scott Bessent’e göre Trump’ın stratejisi zaten buydu. Beyaz Saray sözcüsü daha da ileri gitti, Trump’ın bir “pazarlık dahisi” olduğunu söyledi, gazetecilere onun kitabı “Art of the Deal”i yeniden okumalarını önerdi.
Trump’ın danışmanlarından Stephen Miller sosyal medyada “Amerikan başkanları tarihinde gelmiş geçmiş en müthiş ekonomik stratejiyi izlediniz” diye yazdı.
Ama bu yağcı ekipten sadece birkaç dakika sonra Başkan Trump kendisi gazetecilerin karşısına çıktı ve kararının arkasındaki nedenleri soranlara “Tamamen iç güdüsel” dedi.
Trump’ın kararı sonrası piyasalar bekleneceği gibi çoştu. New York borsasının Dow Jones endeksi yüzde 7,87; S&P endeksi yüzde 9,52, Nasdaq endeksi yüzde 12,16 yükseldi.
Halen açık durumda olan Asya piyasalarında coşku sürüyor, Nikkei endeksi şu an yüzde 8,38, ASX endeksi yüzde 4,68 yukarıda. Ekstra vergiye tabi olan Çin’de bile Şanghay endeksi yüzde 1’e yakın yukarıda.
Bu arada Amerikan 10 yıllık hazine bonolarının fiyatı yükselmeye faizi azalmaya başladı, yüzde 4,283’e geldi.
Kripto piyasasında da hızlı yükselişler oldu, Bitcoin’in 78 bin dolara kadar düşmüş olan fiyatı bu sabah saatlerinde 82 bin dolar civarında. Etherum ise 1,618 dolar.
