Türkiye bugüne kadar Avrupa Birliği’nden 38 ürünü için coğrafi işaret tescili aldı, 70 ürünün başvurusu ise hâlâ devam ediyor.
Ancak Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Borsalar Müdürü Dr. Pınar Nacak’a göre asıl mesele “tescil almak” değil; o tescilin sonrasını doğru yönetebilmek.

“Tescil sadece ilk adım,” diyor Nacak. “Artık o ürünlerden değer yaratmak, AB pazarında markalaşmak, üreticinin gelirini artırmak ve sürdürülebilir başarı hikâyeleri yazmak gerekiyor.”

Bir Halkın Hafızasını Koruma Projesi

Türkiye’nin 1.700’ü aşkın coğrafi işaretli ürünü, sadece gastronomik çeşitlilik değil; aynı zamanda kültürel kimliğin devamlılığı anlamına geliyor.
Nacak’a göre coğrafi işaret sistemi, ekonomik bir etiket değil, bir halkın hafızasını koruma projesi.

“Coğrafi işaret, malumun ilanıdır,” diyor. “Bir ürün, ait olduğu yerin karakterini taşır; insanıyla, doğasıyla, geleneğiyle bir bütündür. Bu sistem, o bağı görünür kılar ve korur.”

Marka Rekabeti Temsil Eder, Coğrafi İşaret Dayanışmayı

Türkiye’de bugün 1.781 ürün coğrafi işaretli; 850 kadarı ise tescil bekliyor.

Ama Dr. Nacak’a göre önemli olan nicelik değil, derinlik:

“Son dönemde yemekler tescil ediliyor ama o yemekleri var eden hammaddeleri korumayı unutuyoruz.
Antalya Piyazı örneğin; o yemeğin sürdürülebilirliği, küçük taneli sıra fasulyesinin ve yerli susamın üretiminin devamına bağlı.”

Ve ekliyor:

“Marka bireye, coğrafi işaret topluma aittir. Marka ticari kimliği, coğrafi işaret ise bölgesel kimliği korur.”

Gerçek Yerli, Denetimle Başlar

Raflarda “yerli” etiketiyle satılan birçok ürünün aslında endüstriyel taklit olduğunu belirten Dr. Nacak, sistemin özünün denetim olduğunu söylüyor.

“Coğrafi işaretin özü, sahteciliği önlemektir. Yeter ki denetim etkin biçimde yapılsın.”

Avrupa Birliği verilerine göre coğrafi işaretli ürünler, benzerlerine göre 1,7 ila 2,3 kat daha yüksek fiyata satılıyor.
Bu fark sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel sürdürülebilirliğin de anahtarı.

“Üretici kazanmadan üretim sürmez. O yüzden fiyat farkı aslında bir koruma mekanizmasıdır.”

Gastronomi Sofrada Anlatılan Hikâyedir

Dünya genelinde gastronomi, destinasyon markalaşmasında %88’in üzerinde stratejik öneme sahip.

Dr. Nacak, Türkiye’nin bu alandaki potansiyeline özellikle dikkat çekiyor:

“Gastronomi, sofrada fark yaratma sanatıdır. Yöresel ürünler bu farkı yaratan en değerli unsurlardır.

Çin atasözü der ki: ‘Gıda insanların cennetidir.’

İnsanlar gastronomi turizminde aslında o cennetin peşinde koşar.

Coğrafi işaretler ise o cennetin işaret taşlarıdır.”

Belgeler Değil, Yaşayan Değerler

Dr. Nacak’a göre coğrafi işaret sistemi yalnızca belgeyle sınırlı kalmamalı.

Etkin yönetişim, güçlü denetim, üretici eğitimi ve pazarlama desteği olmadan, sistem sadece “kâğıt üzerinde bir koruma”ya dönüşüyor.

“Yerel gıdalar, insanlığın kültürel mirasıdır,” diyor Nacak.

“Bu mirasa sahip çıkmak bir görev değil, bir vizyondur. Küresel düşünecek, yerel davranacağız. Çünkü bir ürünü korumak, aslında bir kültürü korumaktır.”