Bir başka tıbbi görüntüleme teknolojisi olan “ultrason”un çalışma prensibi son derece basit: Doktor, elindeki cihazı görüntülemek istediği yere tutuyor, o cihazdan ses dalgaları çıkıyor ve çarptığı yerlerden de geri dönüyor. Aynen radar gibi. İşte o geri dönenlere bakıp bilgisayar bir görüntü oluşturuyor, biz de “görüyoruz”.
Kendi vücudumuzun içini görmekte, veya havada uçan uçakları radarla görmekte kullandığımız yöntemi başka nerede kullanabiliriz? Mesela bu yöntemle dünyamızın içini “görebilir” miyiz?
Tabii dünya büyüklüğünde bir nesne söz konusu olduğunda ultrasondaki gibi ses dalgalarını veya radardaki gibi elektro manyetik radyasyonu dünyanın neresine nasıl vereceğimiz sorunu var. Dünya o kadar büyük ki, uzaya çıkıp ondan da büyük bir dedektöre sahip olmak lazım, yani bu bir hayal.
Ama bir dakika belki de hayal değildir. Gerçekte dünyamızın içinden akıp giden ses dalgaları oluyor zaman zaman. Buna deprem diyoruz. Deprem olduğunda ortaya öyle muazzam bir enerji çıkıyor ki bu enerji bütün dünyanın içinden geçip gidiyor.
İşte yer bilimciler, dünyanın dört bir yanındaki sismografları, yani depren saptayan araçları kullanarak böyle büyük depremler olduğunda dünyamızın içine bakma şansına sahip oluyor. Her deprem, onlar için bir yeni ultrason çekme fırsatı çünkü.
Okul sıralarından hepimiz hatırlıyoruz: Biz dünyamızın kabuğunda yaşıyoruz. Bu kabuk çok da kalın değil aslında, genellikle 10 kilometreden daha imce. O kabuğun altında 2500 kilometre kalınlığında magma tabakası var. Magma, biliyorsunuz sıvı halde ve çok sıcak. Bu magma tabakasının altında dünyamızın çekirdeğinin “dış çekirdeği” var; o da likit metal. Yani çok sıcak. Fakat tam ortada, tam çekirdekte demir ve nikelden oluştuğunu düşündüğümüz katı bir çekirdek var.
İşte bu sözünü ettiğim “ultrason”lar sayesinde artık dünyamızın çekirdeğiyle ilgili, onun dönüş hızı ve yönüyle ilgili, onun dönüşünün dünyamızın manyetik alanına etkileriyle ilgili bir sürü şey biliyoruz.
Yakın zamanda ortaya çıkan bir tartışma bu “ultrason” verilerini yorumlamakla ilgili. Bazı bilimciler, dünyanın o katı çekirdeğinin şekil değiştirdiğini öne sürüyor ellerindeki veriye bakarak, bazı başka yer bilimciler is onlarla aynı görüşte değil, eldeki veriyi yetersiz buluyor.
Ama yine de tartışma ilginç: Sahiden dünyamızın çekirdeği şekil değiştiriyor olabilir mi?
