Amerika-Ukrayna ilişkileri, belki Amerika-Avrupa ilişkileri bir anda kopma noktasına geldi. Beyaz Saray’da dün yaşanan olay, sadece modern zamanlar uluslararası ilişkiler tarihinde hiç yaşanmamış bir olay değildi, televizyon kameraları önünde tanık olunmamış çarpıcılıktaydı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, ülkesinin değerli maden kaynaklarının yarısını Amerika’ya veren bir anlaşmayı imzalamak için ABD Başkentinde Beyaz Saray’da Başkan Donald Trump’ın konuğuydu.
Trump onu Beyaz Saray’ın başkanlık ofislerinin yer aldığı Batı Kanadı’nın kapısında karşıladı, el sıkışıldı, fotoğrafçılara poz verildi, sonra içeri girildi, ünlü Oval Ofis’e geçildi.
Az sonra gazeteciler de adet olduğu üzere Oval Ofis’e alındı. Normalde ayaküstü birkaç soru sorulur, cevaplar alınır, bol bol el sıkışma fotoğrafları çekilir ve sonra gazeteciler dışarı çıkartılıp böyle görüşmelerde. Yine aynısı olacaktı. Başkan Trump’a bir soru soruldu, o soruyu “Ben Rusya ile veya başkası ile aynı hizada değilim, ben Amerika ve Dünya ile aynı hizadayım, bu savaşı bitirmek istiyorum” diye yanıtladı, sonra “Bir soru daha alalım ve bitirelim” dedi. O arada Başkan Yardımcısı JD Vance birkaç cümle söylemek istedi, amacı belli ki kendi başkanını övmekti, “Diplomasi yolunu seçtik” anlamında bir şeyler söyledi, fırsattan istifade eski başkan Biden’ı kötüledi.
Onun sözleri üzerine Zelenski, “Ben de bir şey diyebilir miyim” dedi, sözü aldığında Putin’in ne kadar güvenilmez olduğunu, ülkesinin 2014’ten beri yaşadıklarını anlattı, “Savaş hiç durmadı, Başkan Trump görevdeyken de sınırda çatışmalar oluyordu” dedi.
Konuşmalar şöyle gelişti:
Zelenski– Putin, Ukrayna’nın doğusunda büyük bir bölümü ve Kırım’ı işgal etti. Orayı 2014’te işgal etti. Uzun yıllar boyunca… Sadece Biden’dan bahsetmiyorum. Bu yıllarda Başkan Obama, Başkan Trump, Başkan Biden vardı. ve tekrardan Trump… Tanrı onu korusun, Başkan Trump, Putin’i durduracak. 2014’te onu kimse durdurmadı. İşgal etti ve ele geçirdi. İnsanları öldürdü.
Trump- 2015?
Zelenski- 2014
Trump- 2014’te ben yoktum.
Zelenski- 2014’ten 2022’ye kadar geçen zamanda durum aynıydı, insanlar cephede ölüyordu. Hiç kimse onu durdurmadı. Biliyorsunuz onunla birçok görüşmemiz oldu. İkili görüşmelerimiz oldu. 2019 yılında onunla bir anlaşma imzaladık. Macron ve Merkel de vardı ve ateşkes imzaladık. Hepsi bana onun devam etmeyeceğini söyledi. Doğal gaz anlaşması imzaladık. Ancak sonrasında ateşkesi ihlâl etti ve insanlarımızı öldürdü. Esirleri de takas etmedi. Esir takası anlaşmamız vardı. JD (ABD Başkan Yardımcısı) ne tür diplomasiden bahsediyorsunuz? Ne anlatmak istiyorsunuz?
Vance- Ülkenizi mahvolmaktan kurtaracak türden bir diplomasiden bahsediyorum. Oval Ofis’e gelip bunu ABD medyasının önünde tartışmaya kalkmanızın saygısızlık olduğunu düşünüyorum. Asker sıkıntısı çekiyorsunuz ve zorunlu askerleri cepheye sürüyorsunuz. Başkan’a teşekkür ediyor olmalısınız.
Zelenski- Hiç Ukrayna’ya geldiniz mi ki bizim problemlerimizin ne olduğunu söylüyorsunuz? Bir defa gelin!
Vance- Görüntüleri seyrettim. İnsanları propaganda turuna çıkartıyorsunuz Sayın Başkan. Asker sorunu yaşadığınız konusunda hemfikir değil misiniz?
Zelenski- Çok fazla soru oldu. Baştan başlayalım. Savaş sırasında herkesin problemi var hatta sizin bile. Güzel bir okyanusunuz var. Şimdi hissetmiyorsunuz ama gelecekte hissedeceksiniz.
Trump- Bize ne hissedeceğimizi söyleme. Biz problemleri çözmeye çalışıyoruz. Ne hissedeceğimizi bize dikte edecek konumda değilsin. Biz çok iyi hissediyoruz. Yaptığın şey bu ülkeye saygısızlık. Şu an iyi bir pozisyonda değilsiniz. Kartlara sahip değilsiniz.
Zelenski- Kart oynamıyoruz!
Trump- Evet oynuyorsunuz. 3. Dünya Savaşı üzerinde kumar oynuyorsunuz. Yaptığın şey bu ülkeye saygısızlık!
Vance- Bir kere teşekkür ettiniz mi bütün görüşme boyunca?. Ekim ayında Pensilvanya’ya geldiniz. Muhalefet kampanyası için geldiniz ve müteşekkir olduğunuza dâir bazı sözler söylediniz. Başkan ülkenizi kurtarmaya çalışıyor.
Zelenski- Lütfen, savaş hakkında yüksek sesle konuşacağınızı düşünüyorsanız…
Trump- Yüksek sesle konuşmuyor. Ülkeniz büyük sıkıntı içinde. Ülkeniz büyük sıkıntı içinde.
Zelenski- Cevap verebilir miyim?
Trump- Hayır, hayır. Çok konuştun. Ülkeniz büyük sıkıntı içinde.
Zelenski- Biliyorum.
Trump- Kazanamıyorsunuz. Kazanamayacaksınız. Bizim sayemizde iyi bir iş çıkarma şansın oldukça fazla.
Zelenski- Sayın Başkan, savaşın başında beri topraklarımızda güçlü bir şekilde durmaktayız. Yalnızdık. Teşekkür ettim.
Trump- Yalnız değildin. Aptal başkan (Joe Biden) yoluyla size 350 milyar dolar verdik. Size askeri teçhizat verdik. Cesur biriyle karşılaştınız. Eğer bizim askeri teçhizatımız olmasaydı, bu savaş iki haftada biterdi.
Zelenski- Bunu Putin’den duydum 3 gün diyordu.
Vance- Sadece teşekkür diyorum size deyin.
Zelenski- Birçok defa teşekkür ettim. Amerikalılara teşekkür ettim.
Vance- Anlaşmazlıklar var. Hadi Amerikan basını önünde kavga etmektense bu anlaşmazlıkları çözelim. Biz sizin yanıldığınızı biliyoruz.
Trump- Bence bu Amerikalıların ne olup bittiğini görmeleri için iyi oldu. Bu çok önemli. Bu sebeple devam etmesini sağladım. Müteşekkir olmasın. Kartlara sahip değilsin. Oraya gömüldünüz. İnsanlar ölüyor. Askere ihtiyaç duyuyorsunuz. Sonra da bize gelip “Ateşkes istemiyorum, ateşkes istemiyorum. Devam etmek istiyorum.” diyorsun. Şu an ateşkes olabilir. Mermiler havada uçuşmaz.
Zelenski- Biz de savaşı durdurmak istiyoruz.
Trump- Ateşkes istemediğini söylüyorsun. Ben ateşkes istiyorum.
Zelenski- (Güvenlik) garantileri nerede? Halkımıza ateşkes hakkında ne düşündüklerini sorun.
Trump- Benim zamanımda değildi. İsmi Biden olan bir adamın zamanındaydı ki o akıllı bir adam değildir. Obama zamanındaydı. Obama sana pek bir şey vermedi. Ben sana Javelinleri verdim ki tankların hakkından gel. Daha fazla müteşekkir olmalısınız. Kartlara sahip değilsin. Biz olmadan hiçbir karta sahip değilsin. Anlaşma zor olacak. Tavırlarının değişmesi gerekecek.
Bu tuhaf ve yer yer terbiyesizce kavganın ardından gazeteciler Oval Ofis’ten çıktı, kısa bir süre sonra Ukrayna heyeti ve Zelenski de Beyaz Saray’dan ayrıldı.
The New York Times gazetesi ve The Wall Street Journal gazetesi, Amerikan dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz’un Zelenski’ye Beyaz Saray’dan ayrılması gerektiğini söylediklerini yazdı. Yani Zelenski Beyaz Saray’dan kovuldu.
Yine iki gazete de Trump’ın Dışişleri ve Ulusal Güvenlik ekiplerine Ukrayna’ya yapılacak bütün yardımları durdurma hazırlığına hemen başlamaları talimatı verdiğini yazdı.
Zelenski’nin gitmesinden sonra Kuzey Carolina senatörü ve Trump’ın yakını Lindsay Graham Beyaz Saray’a geldi. Bir süre sonra o kapının dışında gazetecilere bir açıklama yaptı, Zelenski’nin istifa etmesi gerektiğini, Ukrayna’nın barış yapmak isteyen birini Washington’a göndermesini söyledi.
Zelenski Beyaz Saray’dan kovulduktan kısa süre sonra FoxNews kanalına çıktı, burada kendisine Trump’tan özür dileyip dilemeyeceği sorulduğunda soruyu geçiştirdi, özür dilemedi ama yaşanan olaydan ötürü üzgün olduğunu söyledi. Başkandan ne istediği sorulduğunda “Biraz daha bizim yanımızda olmasını isterim” dedi.
İlerleyen saatlerde hafta sonunu geçirmek üzere Florida’ya doğru yıla çıkmazdan önce Trump gazetecilere Zelenski’nin Beyaz Saray’a geri dönmek istediğini ama kendisinin başka işleri olduğu için onu kabul edemeyeceğini söyledi. Zelenski’nin görüşmeleri yeniden başlaması için ne yapması gerektiği sorulduğunda “Barış istiyorum, demesi lazım” karşılığını verdi. Trump, “Ama o barış istemiyor” diye ekledi, Zelenski’nin Putin’e karşı nefret dolu olduğunu söyledi.
Avrupa’dan Zelenski’ye destek yağdı
Olayın medya tarafından yayınlanmasının ardından Avrupa ülkelerinden Zelenski ile dayanışma mesajları yağmaya başladı.
Fransa, İspanya, Norveç ve Polonya liderleri Ukrayna lideri ile dayanışmaya girdi, İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya’nın müstakbel Başbakanı Mertz de “Ukrayna’nın arkasındayız” diye mesajlar paylaştı.
Maden anlaşması imzalanmadı
Beyaz Saray’da bu kavga çıkınca Ukrayna madenlerine ilişkin anlaşma da imzalanmamış oldu.
Bu arada Ukrayna’nın ve bütün Avrupa’nın Rusya’ya karşı Amerikan desteğini kaybetmesi ihtimali çok güçlü bir ihtimal olarak ortaya çıktı.
