Suriye’nin yeni hükümeti, gücün çoğunu geçici cumhurbaşkanının elinde yoğunlaştıran ve hukuk sisteminin temeli olarak İslam hukukunu koruyan geçici bir anayasayı kabul etti.
Geçici cumhurbaşkanı Ahmed Şara, otoriter cumhurbaşkanı Beşar Esad yönetiminde önceki anayasanın Ocak ayında feshedilmesinin ardından Perşembe günü anayasa deklarasyonunu imzaladı. Aralık ayında Esad’ın devrilmesine öncülük eden Şara, kapsayıcı bir hükümet kurma sözü vermişti ve bunu onlarca yıllık diktatörlük ve uzun bir iç savaşın ardından ulus için “yeni bir tarih” olarak adlandırdığı şeyin başlangıcı olarak müjdeledi.
Bildirge “görüş, ifade, bilgi, yayın ve basın özgürlüğünü”nü garanti ediyor. Eğer gerçekleşirse bu Esad yönetimindeki acımasız gözetim devletinden dramatik bir ayrılış anlamına geliyor. Ayrıca, beş yıllık bir geçiş döneminde kadın haklarını ve tüm Suriyelilerin haklarını koruma sözü veriyor, bundan sonra kalıcı bir anayasa kabul edilecek ve bir cumhurbaşkanı ve parlamento seçimleri yapılacak.
Bununla birlikte, Suriye’nin çeşitli etnik ve dini gruplarından bir kısmı, yeni liderin aşırılıkçı bir isyancı grubun başı olarak kökleri nedeniyle kapsayıcı bir hükümet oluşturma konusundaki kapsamlı vaatlerine şüpheyle bakmaya devam ediyor.
Başkanın yetkileri
Geçici anayasa, cumhurbaşkanına yürütme yetkisi ve olağanüstü hal ilan etme yetkisi veriyor. Başkan, geçiş dönemi için geçici bir parlamento olarak görev yapacak olan yasama meclisinin üçte birini atayacak. Diğer üçte ikisi, cumhurbaşkanı tarafından atanan bir komite tarafından denetlenen seçim komisyonları tarafından seçilecek.
Yeni anayasa yargı bağımsızlığı çağrısında bulunuyor. Ancak başkan olarak Şara, kendisini de denetleyecek olan Suriye’nin yeni anayasa mahkemesine yargıç atamaktan tek başına sorumlu. Belge, atamalarını onaylamak için başka herhangi bir kuruma yetki vermiyor, yalnızca yargıçların tarafsız olması gerektiğini belirtiyor.
Yeni anayasayı hazırlayan komitenin bir üyesi olan Abdul Hamid al-Awak, Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında, bildirgenin, güçler ayrılığını sağladığını öne sürdü.
Ancak yeni deklarasyonun geçiş döneminde cumhurbaşkanına verdiği kapsamlı yetki, Suriye’de Esad ve kendisinden önceki babası yönetimindeki elli yıldan fazla süren diktatörlükten keskin bir şekilde uzaklaşmayı ümit edenleri tatmin etmiş değil.
Birleşmiş Milletler’in Suriye özel elçisi Guy Pedersen Cuma günü yaptığı açıklamada, anayasa deklarasyonunun “Suriye’yi hukukun üstünlüğünü yeniden sağlamaya ve düzenli bir kapsayıcı geçişi teşvik etmeye doğru hareket ettireceğini” umduğunu söyledi.
İslam hukuku yasal temel olarak kalacak
Geçici anayasa, eski anayasada olduğu gibi Suriye cumhurbaşkanının Müslüman olması gerektiğini öngören bir hükmü koruyor. Ve öncüsü gibi, yeni anayasa da İslam hukukuna merkezi bir önem veriyor. Yeni belge, “inanç özgürlüğünün garanti edilmesini” sağlarken, İslamın mevzuatın ana kaynağı olacağını söylüyor.
Bununla birlikte, anayasa, diğer şeylerin yanı sıra ulusal güvenliği veya kamu düzenini ihlal ettiği düşünülürse, din özgürlüğü de dahil olmak üzere tüm hakların kısıtlanabileceğini söylüyor.
Geçen hafta sahil bölgesinde yaşanan Nusayri katliamında yakılan ve yıkılan Arap Alevi mahallelerinden biri.
Azınlıkları koruma vaatleri
Suriye, çok çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapıyor ve anayasa tüm Suriyelilerin haklarını korumayı ve onları ayrımcılıktan korumayı vaat ediyor. Ancak mezhepsel gerilimler devam ediyor ve Birleşmiş Milletler ve savaş izleme gruplarına göre, geçen hafta Esad taraftarları hükümet güvenlik güçlerini pusuya düşürdüğünde buna karşı başlatılan operasyonlar sivillere yönelik ölümcül mezhepsel saldırılara dönüştü.
Bu saldırılar, Esad ailesinin ait olduğu Şii İslam’ın bir dalı olan Nusayri azınlığa yönelikti. Şara’nın tüm Suriye toprakları ve hatta muhtemelen hükümetle bağlantılı tüm güçler üzerinde kontrol sahibi olmaktan uzak olduğu böylece ortaya çıktı.
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkeleri, Suriye’nin yeni liderleri kapsayıcı bir siyasi sürece ve azınlık haklarını korumaya bağlı olduklarını gösterene kadar Esad dönemi yaptırımlarını kaldırmakta isteksizdi. Bu yaptırımların kaldırılması, Şara hükümeti için en acil zorluklardan biri olan ülkenin hırpalanmış ekonomisini canlandırmak için çok önemli bir adım olmaya devam ediyor.
Anayasa azınlık haklarını koruma sözü verse de, en az bir büyük etnik azınlık olan Suriyeli Kürtler arasında endişeye yol açtı.
Suriye’nin kuzeydoğusunu kontrol eden Kürt liderliğindeki güçlerin siyasi kanadı olan Suriye Demokratik Konseyi, yeni belgenin “otoriterliği yeni bir biçimde yeniden ürettiğini” söyledi ve kontrolsüz yürütme yetkileri olduğunu söylediği şeyi eleştirdi.
Kürtlerin anayasadan hoşnutsuzluğunun, ülkenin yeni hükümeti ile ABD tarafından desteklenen Kürt liderliğindeki güçler arasında bu hafta varılan bir anlaşmayı etkileyip etkilemeyeceği belli değil.
SDG, yeni anayasa bildirisini Kamışlı’da protesto etti.
Bazı istisnalar dışında özgürlük
Düşünce, ifade, bilgi, yayın ve basın özgürlüğünü garanti etme sözü” Esad rejimini yüceltmek de dahil olmak üzere bazı istisnalarla birlikte geldi.
Anayasa bildirgesi, kadınların eğitim ve çalışma haklarını garanti ediyor ve tam “sosyal, ekonomik ve politik haklara” sahip olacaklarını ekliyor.
İktidara yükselişinden bu yana Şara, kadınların yeni Suriye’deki rolüyle ilgili iç ve dış endişeleri gidermeye istekli görünüyor. Ocak ayında, bölgedeki liderler tarafından nadiren kullanılan cinsiyete duyarlı bir dil kullanan bir konuşma yaptı. Kadınların devrimdeki rolünü ve yaşadıkları acıyı vurguladı.
