Cumhuriyet Halk Partisi’nin Cumhurbaşkanı aday adayı ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun. sabah 06.00’da bir operasyonla gözaltına alınması, hisse senedi ve para piyasalarında deprem etkisi yarattı. Borsa yüzde 9’a yakın kayuıpla 10 bin doların altına indi, dolar sabah saatlerinde 41 lirayı aşınca Merkez Bankası müdahalesi geldi, 10 milyar dolara yaklaştığı söylenen satışa rağmen dolar günü yüzde 4’e yakın artışla 39 liraya yakın bir seviyeden kapattı. Benzer şekilde Euro kuru da çok yükseldi, müdahaleye rağmen bu para birimi de bir günde yüzde 4’e yakın değer kazanarak 41,66 liraya geldi. Euro sabah saatlerinde 44 liranın üzerini de gördü.

Para piyasaları kadar önemlisi, Hazine’nin gösterge tahvilindeki gelişmelerdi. Yabancı yatırımcıların bu tahvili satıp Türkiye’den çıkmaya çalışmaları, 2 yıllık gösterge tahvilin faizini yüzde 39,50’ye yükseldi. Bu bir günde yaşanan en büyük yükselişlerden biri, faiz 6 puan birden arttı.

Tahvil faizinin artması, tahvilin satış fiyatının ucuzlaması anlamına geliyor. Yani bu tahvilde yüksek miktarlı satışlar yaşanması.

Nitekim döviz piyasasındaki gelişmeler de, yabancı yatırımcıların tahvillerini satarak paralarını dolara dönmek istediğini ve yurt dışına geri dönmeye çalıştığını teyit eder mahiyette.

Buna paralel bir başka gelişme, güçlükle yeniden hayata geri getirilmeye çalışılan Londra TL swap piyasasında yaşandı. Burada bir gün sonraya vadeli işlemlerde TL’nin gecelik faizi yüzde 200’ü buldu; yani bu piyasada ciddi bir TL darlığı var. Bu darlığın o piyasanın eski derinliğinde olmamasından mı kaynaklandığı, yoksa Türkiye’nin yabancılar çıkamasın diye buradaki TL’yi mi sıonırladığı bilinmiyor. Geçmişte, Berat Albayrak’ın Hazine Bakanlığı döneminde Türkiye bu piyasanın TL erişimini sınırlayarak dolar çıkışını veya dolar talebini düşürebileceğini varsaymış ama onun yerine swap piyasasını öldürmüştü.

Günün ilginç gelişmelerinden biri de, Türklerin en yaygın yatırım aracı altında yaşananlardı. Altın, zaten ABD başkanı Donald Trump’ın yarattı istikrarsızlıktan ötürü yükseliyor, ons altın çok arttı. Gram altın da dün bir rekor kırdı 4 bin liranın üzerine çıktı.

Borsada iki kez devre kesici

Borsa, daha açılış öncesi işlemler nedeniyle sabah müthiş bir düşüşle, yüzde 6,87 düşüşle güne 10.060,48 puandan başladı. Düşüş yüzde 5’i aştığı için devre kesici çalıştı, borsada işlemler durduruldu.

Sonra borsa yeniden açıldığında endeks bir ölçüde toparlandı ama öğleden sonra seansında bu kez yüzde 7 düşüş yaşanınca yeniden devre kesildi, yeniden işlemler durdu.

Borsa günü yüzde 9,08 düşüşle 9.821,32 puandan kapattı. Bu uzun  zamandan beri borsanın yaşadığı en büyük günlük düşüş.

Merkez’in 10 milyar dolarlık müdahalesi

Dolar/TL dün sabah saatlerinde ilk kez 41 seviyesini aşarken, euro/TL de 44’ün üzerine çıkarak rekor seviyeyi gördü. Dolar 41,64, euro 44,88’e kadar yükseldi.

Bu hızlı yükselişi hemen Merkez Bankası’nın kamu bankaları aracılığıyla piyasaya müdahalesi izledi. Müdahale sonrası dolar 38 liraya, euro da 41,50’ye geriledi.

Reuters’ın görüşlerine başvurduğu bankacılar döviz satışının tam tutarını kestiremediklerini belirtseler de tutarın günlük 5 milyar doları aştığı görüşündeler. Bazı bankacılar döviz satışının bugün 10 milyar doları bile bulmuş olabileceğini belirtiyor.

Bir bankanın döviz masası işlemcisi, “Kamu üzerinden yapılan döviz satışı normal günlerin çok üzerine ulaştı… ancak bugün doğrudan müdahale görmedik. Bugün döviz satışının 5 milyar doları aştığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Günü 10 milyar dolar civarında döviz satışı ile bitirmemiz şaşırtıcı olmaz” dedi.

Bir başka işlemci ise “Gün içi likidite kaybolduğunda kamu döviz satışının başladığını gördük. Rakamsal olarak nihai bir tutara ulaşmak zor ancak 5 milyar doların üzerinde döviz satışı yapıldığını söyleyebiliriz. Bu tutar gün sonunda çok daha yüksek çıkabilir” ifadelerini kullandı.

Mehmet Şimşek: Program çalışıyor

Piyasalardaki bu büyük çalkalanma Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e açıklama yaptırdı. Şimşek, gelişmelere yönelik, “Piyasaların sağlıklı işleyişi için gereken her şey yapılıyor. Uygulamakta olduğumuz programı kararlılıkla devam ediyor” açıklamasını yaptı.

Uzmanlar ne dedi?

Prof. Dr. Ali Hakan Kara, ilk anlardaki hareketi “Müdahale geldi” olarak yorumlarken, sonrasında “39 civarında yeni savunma hattı kurulmuş gibi görünüyor” olarak değerlendirdi.

Stratejist Timothy Ash, “Lira büyük bir baskı altında-Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadelesine büyük darbe” dedi.

Dr. Tolga Uysal, ilk anlardaki hareketleri yorumlayarak şunları söyledi:

“Dolar/Türk Lirası ve /Türk Lirasındaki kayıp %10’a ulaştı. Dolar 40 ve Euro ise 43,60 seviyesinde. VİOP’daki Aralık vadedeki Dolar sözleşmesi 4 TL artarak 49,70’a, Euro ise 55’e çıktı. TCMB tahminlerinin çok üzerine çıkmış durumdayız.”

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Mehmet Şimşek’in yavaş hareketlerine dayalı “dezenflasyon” programı bugün itibarıyla çökmüştür!” değerlendirmesini yaptı.

Carry trade olumsuz etkilenebilir

ING’den Frantisek Taborsky, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önemli bir rakibinin gözaltına alınmasının ardından Türk lirasının daha fazla kayıpla karşı karşıya olduğunu söyledi.

Taborsky, liranın gelişmekte olan piyasalarda en yoğun pozisyonlanmış carry trade olduğunu ve keskin bir hareketin daha fazla çıkışa yol açabileceğini öne sürdü. Ancak, “yerel bankaların bir miktar desteği sağladığını görmeliyiz” dedi.

Türkiye Rusya mı olacak?

BBC Türkçe’nin konuştuğu küresel danışmanlık hizmeti veren ABD merkezli Teneo şirketinin Eş Başkanı ve Araştırma Direktörü Volfgano Piccoli, “Türkiye’nin demokrasi ve seçimler bakımından Rusya’ya benzer bir siyasi iklime doğru gidip gitmediğini bekleyip göreceğiz” dedi.

Piccoli, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Bu yalnızca siyasi muhalefete değil, ülkenin ekonomisinde geleneksel olarak büyük rol oynayan kilit iş gruplarına da bir saldırı.”

Tam Türkiye Batıya yaklaştı derken

ABD merkezli şirketi State Street’in Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA) Makro Strateji Bölümü Başkanı Timothy Graf ise “Yaklaşımın iyileşmesi ve siyasi ve para politikaları süreçlerinde daha fazla özgürlük olduğu düşüncesiyle geçen iki yılın ardından [gözaltılar] bu durumu büyük ölçüde sorgulatıyor” yorumunu yaptı.

Hollanda merkezli Rabobank’ın Londra merkezinde Stratejisi Bölümü’nün başında bulunan Jane Foley, Türkiye’deki gözaltıların G10 pazarlarını da etkilediğine dikkat çekti.

Foley, “Türkiye Avrupa’ya yakın ve çok büyük bir orduya sahip. Dolayısıyla Trump’ın NATO’dan uzaklaşmasıyla Türkiye’ye biraz daha fazla odaklanabileceği algısı vardı” diye konuştu.