Türklü çeşitli isimleri var, yabancılar ‘carry trade’ diyorlar, biz ‘sıcak para.’

Adının önemi yok, yöntemin var:

Diyelim ki yabancı para cinsinden birikimleriniz var, dolar, euro, Japon yeni, Suud Riyali, Rus Rublesi fark etmez. Bu ülkelerden birinin vatandaşı veya Türk vatandaşı olmanızın da çok önemi yok yöntem açısından.

Yabancı parayı getirip TL’ye dönüyorsunuz ve o TL ile gidip kolayca likide dönebilir bir yatırım aracı alıyorsunuz. Bu araç, çoğunlukla DİBS diye kısaltılan devlet iç borçlanma senetleri.

Umduğunuz şey şu: TL ansızın değer kaybetmeyecek, değer kaybı görece istikrarlı olacak ve bu arada sizin yatırım yaptığınız DİBS’lerin fiyatı ansızın düşmeyecek (yani faizi yükselmeyecek).

Bu iki şart bir arada yerine geldiğinde siz kendi öngördüğünüz süre kadar TL’de kalıyor, faiz geliri elde ediyor, sonra da TL’nizi geldiğiniz yabancı para hangisiyse ona çevirip o para cinsi üzerinden kazanç elde edip evinize geri dönüyorsunuz.

Eğer bu sürecin sonunda elde ettiğiniz kazanç, paranızı hiç buraya getirmeseniz evinizde elde edeceğiniz kazançtan düşükse zarar ettiniz, yüksekse kâr.

Şimdi geçen hafta Türkiye’de yaşanana bakalım:

Çarşamba sabahı Ekrem İmamoğlu şafak operasyonuyla gözaltına alınınca döviz kurunun sıçraması beklenirdi, nitekim öyle oldu. Merkez Bankası da müdahalede biraz geç kalınca dolar kuru bir ara 41 liraya kadar gitti, sonra 38 liraya geldi. Bugün hala orada duruyor.

Kurdaki bu sıçrama, dövizini getirip TL cinsi DİBS alanların elde etmeyi umdukları kazancı sildi; hatta pek çoğu için gelirken sahip olduğu paranın daha azıyla eve geri dönme riski yarattı. (Unutmayın, o yatırımcı kazanç hesabını TL üzerinden değil kendi para birimi üzerinden yapıyor.)

Sadece bu da değil. Yabancı parasını getirip DİBS alanlar, ellerindeki DİBS’leri satmaya başladılar. Bunlar çok satılınca fiyatları düştü, yani faizleri yükseldi. Düşük fiyattan satmak, üstüne bir de kurdaki sıçramayı ekleyince, yatırımcının zararını büyüttü, başlangıçtakinden daha az dolar satın alabilmesine neden oldu.

Türkiye 2018 yılından beri bu çeşit kur sıçramalarını yaşıyor; her seferinde bu carry trade-sıcak para parası zarara uğruyor.

Evet doğru sıcak para çok da tercih edilecek bir şey değil; çünkü doğası gereği kendi ülkesiyle sizin ülkeniz arasındaki faiz farkından para kazanmaya çalışan, üretici olmayan spekülatif bir para bu. Ama sorun o tür yatırımcının varlığında değil, sizin o tür yatırımlara muhtaç kalıp ekstra faiz geliri vermek zorunda kalmanızda. Evinizi düzeltmezseniz bu spekülatöre ne kadar kızabilirsiniz.

Türkiye’de enflasyon ile döviz kuru arasında belirgin bir geçişlilik var, bunun iki temel sebebinden biri ülkemizin ithalata dayalı olması, diğeri ise vatandaşın uzun dönemde TL’ye olan güvenini kaybedip kendi gündelik giderini ve kazancını bile dolar üzerinden hesaplaması, yani ekonominin teknik tabirle ‘dolarize’ olması. Ülkemizde bir döneme kadar ev kiraları bile dolarla belirlenirdi, AVM’lerdeki kiralar TL’ye döndü diye onca AVM yatırımcısı battı bu ülkede.

Yani döviz kurunun enflasyonu, enflasyonun da döviz kurunu yükselttiği bir kısır döngüdeyiz kendimizi bildik bileli.

Bu durumda bir hükümet yetkilisi çıkıp “dezenflasyonist politika izleyeceğiz” dediğinde hemen şunu anlıyoruz: Döviz kurlarının enflasyon kadar artmasına izin verilmeyen bir döneme girdik.

Çarşamba sabahına kadar öyle bir dönemdeydik. Döviz kurları, enflasyondan bir hayli az artıyordu. Bu sayede Türk vatandaşları bile güvenmeye başlamış, bankalarda yatan 140 milyar dolarlarını bozdurmuş, TL varlıklara geçmişti.

Ama işte 19 Mart darbesi geldi, bu darbeyi yiyen yerli yabancı yatırımcı zarar yazdı. Yabancılar için iş kolay, bir daha gelmezler, olur biter. Peki yerliler ne yapacak? Çünkü çarşambadan itibaren zarar edenlerin çoğu aslında yerlilerdi.

İşte onlar da eskiden beri en iyi bildileri şeyi yapıyor: Dolara ve daha çok altına geri dönüyorlar.

Daha önce yazdım burada, Mehmet Şimşek Yunan tanrısı Zeus tarafından bir kayayı tepenin üstüne taşımaya mahkum edilen Sisifos gibi hissediyor olabilir kendini. İki yıldır tepeye doğru taşıdığı kaya yeniden aşağı yuvarlandı, hadi şimdi yeniden yukarı taşıyacak.

Ancak Şimşek’in (ve Merkez Bankası ekibinin) işi Sisifos’tan daha zor; çünkü onların taşıdığı kayanın her aşağı yuvarlanışı, bir sonraki yukarı kaldırma çabasını güçleştiriyor. Giderek kimse onlara güvenmemeye başlıyor çünkü; yeniden yapay bir siyasi kriz çıkmayacağının, ekonominin bir kez daha siyasete kurban edilmeyeceğinin hiçbir garantisi olmadığını herkes görüyor.

Diyeceksiniz ki ekonomi sıcak paradan ve para piyasalarından ibaret değil. Doğru, değil.

Ama kabul edelim ki para piyasalarında yaşananlar, “reel ekonomi” dediğimiz kesimlerin hayatı üzerinde de belirleyici oluyor. Onlar fiyatlarını ve gelecek planlarını yabancı para cinsinden belirliyor. Ucunda da olan biz vatandaşlara oluyor, enflasyonu hem TL hem dolar cinsinden yaşamaya başlıyoruz.

O yüzden geçen hafta yaşananlar yarın sizi, beni vuracak. Nasıl vuracağını Mehmet Şimşek yabancı yatırımcılarla konuşurken anlatmış: Büyüme yavaşlayacak.

Yani işsizlik olacak, ekonomik aktivite azalacak.

Şimdi Merkez Bankası bir cesaret veya fırsat bularak piyasadan fazla TL’yi emiyor, bunun için yıllık yüzde 60 faize razı ama piyasa daha fazla faiz istiyor. TL’nin sahiden daralması bakalım carry trade-sıcak para yatırımcısını geri getirecek mi?

Yabancıların geri gelmesi zaman alacaktır ama sanırım şu an için daha önemlisi Türklerin yeniden dolar bozup TL’ye dönmesini sağlamak.