Rusya’nın 2022 Şubat ayında Ukrayna’yı işgale girişmesiyle başlayan savaş Amerikan Başkanı Donald Trump’ın en önemli dış politika imtihanlarından birine dönüşmüş durumda. Seçim kampanyası sırasında bu savaşın kendisi o sırada başkan olsa “hiç başlamayacağını” öne süren ve göreve gelir gelmez de savaşı “Bir günde bitireceğini” ilan eden Trump, görevde 70 günü tamamladı ama savaşın ucu hala gözükmüyor.
Savaşı bitirme uğruna önce Ukrayna’ya ağır baskı yapan, bu ülkeye Amerikan askeri sevkiyatını ve istihbarat paylaşımını durduran, Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’yi Beyaz Saray’da azarlayıp savaşın başından beri Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından dile getirilen tezleri dillendiren Trump, bu yüzden Avrupalı müttefiklerini de çok kızdırdı.
Amerikan yönetimi en sonunda uyguladığı ağır baskıyla Ukrayna yönetimini “ön şartsız 30 günlük ateşkes”i kabul etmeye ikna etti. Ancak ondan sonra Rus tarafıyla ateşkesi ve ateşkesi izlemesi planlanan kalıcı barışı konuşmaya başlayan Amerikan yönetimi burada bir duvara çarptı. Ukrayna’nın herhangi bir ön şartı ileri sürmediği ateşkes için Rusya’nın çok sayıda ön şartı vardı.
Toplam bir ateşkesin hemen olamayacağı anlaşılınca bazı kısmi ateşkes anlaşmaları kotarmaya çalıştı Amerikan tarafı. Bunlardan biri Karadeniz’de sivil gemilerin ticaret amacıyla saldırıya uğramadan yolculuk yapabilmesiydi. İlk açıklamalara bakılırsa hem Rusya hem Ukrayna Karadeniz’de karşılıklı saldırmazlığı kabul ediyordu ama bu ateşkes de ilan edilmesine rağmen hala hayata geçmiş değil.
Bir başka kısmi ateşkes iki tarafın birbirinin enerji altyapısına saldırmaması içindi. Yine her iki taraf da bunu kabul ettiğini söyledi ama Rusya Ukrayna’nın enerji santrallarını vurmayı sürdürüyor. Daha dün yeni saldırılar oldu.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ateşkes için öne sürdüğü şartlara iki gün önce ülkesinin Kuzey Kutup bölgesindeki önemli limanı Murmansk’ta Rus donanmasının önemli bir limanında yaptığı konuşmada nihai barış anlaşması için öne sürdüğü bazı yeni şartlar eklendi. Buna göre Putin Uktrayna Cumhurbaşkanı Zelenski’nin “gayrı meşru” olduğunu ve dolayısıyla ülkesi için bir barış anlaşmayı yapamayacağını söylüyor, Ukrayna’da yeni seçim yapılana kadar Zelenski’nin yerine yeni bir atama yapılmasını talep ediyordu.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski’nin ülkesinde savaş olmasa normalde görev süresi 2024’te doluyordu ve seçime gitmesi gerekiyordu. Ama Ukrayna anayasası savaş halinde seçimin ertelenmesine olanak tanıyor. Zelenski, milyonlarca Ukraynalı’nın ülke dışında olduğu için oy veremeyeceğini söylüyor.
Zelenski’nin seçimi ertelemesi daha önce de Putin tarafından “Zelenski’nin diktatörlüğünü ilan etmesi” olarak nitelenmiş, Rusya Devlet Başkanı Zelenski’nin halk tarafından desteklenmediğini ve meşruiyetini kaybettiğini öne sürmüştü. Putin, savaşın başından beri amacın Ukrayna Rus yanlısı bir yönetim kurmak olduğunu gizlemiyor zaten.
Putin’in bu tezini bir seferinde ABD Başkanı Trump da dile getirdi, Zelenski’yi “diktatör” olarak niteledi ama sonra “Hay Allah öyle mi demişim” diyerek bu sözünden çark etti. Trump bir başka seferinde de savaşı Ukrayna’nın başlattığını öne sürdü, oysa Rusya işgal girişimiyle savaşı başlatmıştı. ABD başkanı bu sözünden de geri adım attı.
Başlangıçta Putin ile “iyi ilişkileri”ne güvenen Trump şimdi tek başına bu “iyi ilişki”nin Putin’i savaş konusunda geri adım attırmayacağını düşünmeye başlamış olabilir. NBC televizyonuyla yaptığı bir mülakatta Trump, ateşkese yanaşmayan, barış anlaşmasına da zor şartlar ileri sürmeye başlayan Putin’e “Çok kızdığını, hatta öfkeli olduğunu” söyledi. Trump, Putin’in Zelenski’yi gayrı melşru ilan etmesine de kızgın, “Ne yani savaş seçim bitene kadar devam mı etsin” diyor.
Putin ile yeniden görüşeceğini söyleyen Trump, Rusya’yı ateşkese yanaşmaması halinde ilave gümrük vergileriye tehdit ediyor.
Trump “Bu hafta Putin’le görüşmeyi planlıyorum. Ona çok kızgınım. Ukrayna’da akan kanı durdurma konusunda anlaşma sağlayamazsak ve bunun Rusya’nın hatası olduğunu düşünürsem, Rusya’dan çıkan tüm petrole ikincil gümrük vergisi koyacağım. Gümrük vergisinin yürürlüğe girmesi halinde Rusya’dan petrol alan ülkeler de ABD’de iş yapamayacak. Aynı zamanda bu ülkelere, ABD’den satın aldıkları her ürün için yüzde 25 gümrük vergisi uygulanacak” dedi.
Putin’e çok kızgın ve öfkeli olduğunun altını çizen Trump, Rusya lideri ile “çok iyi bir ilişkisi” olduğunu ve “doğru şeyi yaparsa öfkesinin hızla dağılacağını” kaydetti.
Trump’ın kastettiği ikincil vergi, Rusya’dan petrol alan ülkeleri yakından ilgilendiriyor. Türkiye, Çin, Hindistan başta pek çok ülke Rusya’dan petrol ve doğal gaz alıyor. ABD’nin bu ikincil vergileri uygulaması halinde aralarında Türkiye’nin de olduğu ülkelere ABD’ye olan ihracatlarında sırf bu yüzden ilave yüzde 25 gümrük vergisi gelebilir. Trump bu oranı yüzde 50’ye kadar yükseltmekten de söz ediyor.
