Türkiye’nin önemli meyve üretim bölgelerinde son günlerde yaşanan ani don olayları, üreticiler arasında büyük endişe yarattı. Soğuk hava dalgası, başta elma, üzüm, kiraz ve kayısı olmak üzere birçok ürünü tehdit ediyor. Geceleri -14 derecelere kadar düşen hava sıcaklıkları, üreticiyi endişelendiren bir tabloyu da beraberinde getirdi.

Ekonomi’nin derlediği habere göre üreticiler, meyve bahçelerinde ateş yakarak, tarlalarda ise naylon örtülerle önlem almaya çalışsa da, şiddetli soğuklar bu çabaları yetersiz bıraktı. Zirai dondan zarar gören ürünler arasında şeker pancarı, buğday, arpa, mısır ve kanola öne çıkarken; meyve ağaçlarında da büyük kayıplar yaşandığı bildiriliyor. Hasarın tam boyutunun ise sıcaklıkların mevsim normallerine dönmesiyle birlikte ortaya çıkması bekleniyor.

Çukurova Bölgesi, geride kalan şubat ayında son yılların en soğuk günlerini yaşadı. Rakıma göre -5 ila -15 derecelerin ölçüldüğü Mersin, Adana ile Hatay’da yetiştirilen örtü altı ve açıktaki tarım alanları zarar gördü. Elma ve kiraz üretim bölgesi Antalya’nın Korkuteli ve Eğirdir ilçelerinde çiçek açan ağaçları soğuk ve don vururken, iç piyasa ve ihracatta da sıkıntılı bir dönem başlayacak.

Sivas, Manisa, Adıyaman, Samsun, Ankara başta olmak üzere yurdun bir çok şehrinden olumsuz gelmeye devam ediyor. Uzmanlar bazı bölgelerde kayıpların yüzde 100’e ulaştığını bildirirken, önümüzdeki yaz için karanlık bir tablo çizdi.

“Yazın beklediğimiz ürünlerde kıtlık olabilir”

İstanbul Halciler Derneği (HALDER) Başkanı Numan Dayan, Malatya, Kayseri, Manisa, İznik, Geyve ve Pamukova gibi üretim bölgelerinden gelen bilgilere göre zarar oranının bazı yerlerde yüzde 100’e ulaştığını kaydetti. “Her bölgenin hikâyesi farklı, bazı yerlerde meyve tamamen gitmiş durumda” diyen Dayan “Ağaçlar tomurcuk açtı, meyveye döndü ama donla birlikte bu meyveler zarar gördü. Yazın beklediğimiz ürünlerde kıtlık olabilir” dedi. Dayan, açık alanda yetişen üzüm, elma, kiraz ve erik gibi ürünlerde ciddi zararlar yaşandığını söyledi. Özellikle elma ve asma yaprak üretiminde kötü haberlerin geldiğini ifade eden Dayan, “Bu yıl üzüm yaprağında da sıkıntı büyük. Sarma sever bir ülkeyiz ama yaprak bulmak zor olacak” dedi.

“Ciddi hasar var, arz düşüşü fiyata yansır”

Türkiye Halciler Federasyonu Danışma Kurulu Üyesi Sedat Toktürk, üzüm bağları, elma bahçeleri ve erken çiçek açan kiraz ağaçlarının risk altında olduğunu vurguladı. Toktürk, “Henüz tam bir hasar tespiti yapılmadı. Ziraat odaları ve Tarım Bakanlığı’nın net verileri paylaşması gerekiyor” ifadelerini kullandı. İç piyasada fiyat artışlarının da gündeme gelebileceğini söyleyen Toktürk, “Arz düşerse, fiyatlar yükselecektir. Kısa vadede önlem almak kolay değil. Nisan ortasında yaşanan bu don, özellikle kiraz gibi ürünlerin hasadına kısa süre kala meydana geldiği için çok kritik” dedi.

“Donun yaz meyvelerinde etkisi büyük olacak”

İzmir Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği (İZKOMDER) Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Doğan, “Bursa, Karaman, Hatay gibi bölgelerde zararın büyük olduğu yönünde bilgiler alıyoruz. Onlarla karşılaştırıldığında Ege’de donun etkisi nispeten sınırlı kaldı. Şu an depolardaki ürünler geldiği için hal fiyatlarında donun etkisi yüzde 10 civarında. Fakat yaz aylarında, yeni çıkacak erik, şeftali, nektarin, armut, elma, kiraz gibi yaz meyvelerinde donun fiyatlara etkisini çok daha yoğun hissedeceğiz. Üreticilerle görüşüyoruz ama onlar da ürünün ne kadar etkilendiği konusunda tam bilgi veremiyorlar. Hala hasarı tespit etmeye çalışıyorlar. Ama bu yaz meyve-sebze fiyatlarında bu etkinin yüksek olacağını söyleyebiliriz” açıklamasını yaptı.

“Çiftçilerimiz erken ekimden kaçınmalı”

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Soylu, Karaman ve Ereğli’deki meyve bahçelerinde zararın çok fazla olduğunu söyleyerek, “Çeltik ilçemizde soğan tarlasına şeffaf naylon serimi yapılıyor. Akşehir’de meyve bahçelerinde ateş ve dumanla soğuğa ve dona karşı mücadele devam ediyor. Sadece Konya’da değil ülke genelinde zirai don yaşanıyor. Şu an için net konuşmak çok doğru değil. Ancak zirai don erken ekilen şeker pancarlarını, meyve bahçelerini, aşırı gelişmiş buğday ve arpa tarlalarını olumsuz etkiledi. Zararla ilgili en net sonuç havalar ısındıktan sonra sahadaki çalışmalarla ortaya çıkacak” dedi. Soylu, “Çiftçilerimiz meyve bahçelerini dondan korumak için ateş ve dumanla soğuğa karşı mücadele yöntemlerini deniyorlar. Fakat son günlerde sıcaklıklar -14’lere kadar düştüğü için dona karşı koruma tedbirleri çok etkili olmadı. Bundan sonra çiftçilerin daha tedbirli olmaları, iklim değişikliğini gözetmeleri ve tarla bitkilerini vaktinde ekmeleri gerekiyor. Çok erken ekimden kaçınmalılar” şeklinde konuştu.

“Ekiplerimizle sahadayız”

Karatay Ziraat Odası Başkanı Rıfat Kavuneker, “Bölgemizde çok uzun zamandır bu denli bir don olayıyla karşılaşmamıştık. Şu anda özellikle meyve çeşitlerinde zarar büyük. Akdeniz bölgesine uygun olan buğday çeşidinde, tohum zamanı ekilen taze arpada ve çıkışını yapan pancar, mısır, kanola çeşitlerinde de zarar var. Tarım müdürlüğüne bağlı ekipler de sahada. Hasarın tespitine yönelik gerekli raporlamaları yapıyoruz. Bu zararın hangi boyutlarda olduğu ve fiyatlara etki edip etmeyeceği havanın ısınıp, mevsim normallerine dönmesi ile ortaya çıkacak” dedi.

“Meyve ağaçları buzla kaplandı”

Mersin Halciler Derneği Başkanı Şefik Kaya, ‘Erkenci’ olarak tabir edilen sert çekirdekli meyvelerdeki don zararının önümüzdeki dönemde anlaşılabileceğine dikkat çekerek, “Soğuk hava meyve ağaçlarının buzla kaplanmasına neden olmuştu. Gerek örtü altı gerek açıktaki meyvelerde büyük bir rekolte düşüşü bekleniyor. İlerleyen günlerde arz-talep dengesi korunmazsa, tüketicimiz geçmiş dönemlere göre girdi maliyetiyle birlikte daha yüksek fiyatlarla karşılaşabilir. Güncel olarak örtü altı nektarin 100-130, kayısı 230-250, erik ise 250-300 lira arasında işlem görüyor” dedi.

“Toroslarda sağlam bahçe kalmadı, 1 tane meyve yok”

Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, “Toroslar’da sağlam bahçe kalmadı. Şeftali ve nektarinde hasat şansımız sıfır. Şu an bölgemizdeki ağaçlarda 1 tane bile meyve bulunmuyor. 400 ila 500 metre rakımdaki üzüm bağlarında da büyük zarar yaşandı. Yeni ekilecek sebzelerin dışında bir şeyimiz kalmadı. ‘100 yılın felaketini yaşadık’ diyebiliriz. Bunun sonuçlarını birkaç ay içinde göreceğiz. Çiftçinin ayakta kalabilmesi için borçlar ertelenebilir, faizsiz ya da çok düşük faizli krediler verilebilir, üretim maliyetlerini düşürecek bir takım destekler sağlanabilir. Tarımsal sulama bedelleri en kötü ihtimalle yüzde 50 sübvanse edilebilir. TARSİM de süratle sahaya inip ciddi incelemeler yapmalı” diye konuştu.

“Meyve ağaçlarında çiçek kalmadı”

Kumluca Ziraat Odası Başkanı Hidayet Kökçe, meyve üretim bölgeleri olan yaylalarda soğuk ve don olaylarının etkili olduğunu ifade ederek, ‘’Meyve fiyatları çok yüksek olacak. Çünkü meyve ağaçlarında çiçek kalmadı’’ dedi.

“Meyvede kayıp yıl olacak”

Antalya Toptancı Hal Komisyoncular Derneği Başkanı Nevzat Akcan, her üretim bölgesinin yerle bir olduğunu, üreticinin korunmadığını, tarım sektörünün tamamen özel sektör eliyle döndüğünü kaydetti. Meyve ağaçlarında çiçek kalmadığını vurgulayan Akcan, yaylalarda armut, elma, şeftali ve kiraz gibi ürünlerde çok ciddi ürün kaybı yaşandığına dikkat çekti. Akcan, ‘’Bu yıl meyvede kayıp yıl olacak, fiyatlar uçacak. Meyve kalmadı. Domates de ürün fazlalığı nedeniyle satılmıyor. Hem iç piyasa hem de ihracatta sıkıntı yaşanacak’’ diye konuştu.

“Isparta’da durum vahim”

Batı Akdeniz İhracatçı Birliği (BAİB) Başkanı Ümit Mirza Çavuşoğlu, soğuk ve don nedeniyle ülke genelinde büyük sıkıntı yaşandığını bildirdi. Hasarın çok büyük olduğuna dikkat çeken Çavuşoğlu, şöyle konuştu, ‘’Şu an ülke genelinde tespitler devam ediyor. Soğuklar geçti. Güneş açtı. Kesin zarar için 3-4 gün daha beklemek lazım. Ancak hasar çok büyük. İnşallah tahminlerimizden daha düşük olur. Ancak meyve üretim merkezi Isparta’da durum hayli vahim.’’

Gülde kayip yüzde 50 Elma, kiraz ve kayısı üretim merkezi Eğirdir’de de üretim kaybı yaşanıyor. Eğirdir Ziraat Odası Başkanı Osman Sarıdoğan, soğuk ve don nedeniyle gül üretiminde yüzde, elma, kiraz ve diğer meyvelerde yüzde 20-30 ürün kaybı yaşandığını belirtti. Sarıdoğan, ‘’Bakanlıklardan bekliyoruz. Afet bölgesi ilan edilmeli’’ diye konuştu.

“Sert çekirdekli meyvede ürün kaybı yüzde 70”

Adana Kabzımallar Odası Başkanı Mahsun Doğan, son dönemde yaşanan zirai don olayları nedeniyle Çukurova bölgesinde sert çekirdekli meyve ağaçlarının ciddi zarar gördüğünü söyledi. Şeftali, nektarin ve erik gibi meyvelerin ağaçlarında ürün kaybının yüzde 70’leri bulduğunu belirten Doğan, “Ürünün ancak yüzde 30’u kaldı diyebilirim. Bu da yakın zamanda fiyatlara olumsuz olarak yansıyacak. Şu anda sert çekirdekli meyveler henüz çıkmadı, piyasadakiler sera malı ve onlar da 70-80 liraya satılıyor. Açık alandaki ağaçlarda rekolte düşük olacağı için fiyatı da 100 liradan aşağı olmaz” dedi.

“Şeker pancarında ciddi kayıp var”

Türkiye’nin önemli gübre üretici firmalarından Altıntar A.Ş’nin sahibi Osman Bahçe, ülke genelinde aldıkları bilgilerin tarım sektörü açısından çok olumsuz olduğunu söyledi. Bahçe, şu bilgileri paylaştı, ‘’Ülke genelinde meyve bahçeleri, çiftlikler ve diğer üretim alanlarından aldığımız bilgilere göre sert çekirdekli, kayısı, kiraz kalmadı. Erken ekilen şeker pancarında da ciddi kayıp var. Anadolu’da don 50 saat etkili oldu. Bazı alanlarda ve çiftliklerde yüzde 99 ürün kaybı olduğu bilgisi geliyor. Yaz dönemine meyve kalmadı. Hükümet üreticilere destek vermeli. Kiraz üreticisi de destek bekliyor. Yaşanan don ve soğuk hava enflasyonu da tetikleyecek ve olumsuz etkileyecek. Ürün kaybı tespit çalışmaları devam ediyor. Üretici TARSİM desteği bekliyor.

“Çiftçilerimizin desteklenmesi esastır”

Gıda Tarım ve Hayvancılık eski Bakanı ve TARPOL (Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi) Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Mehmet Mehdi Eker, “Çiftçilerimizin son günlerde ağır bir don hasarıyla karşı karşıya kaldı. Şu anda hasar tespit çalışmaları yapılıyor. TARPOL olarak biz de Sayın Cumhurbaşkanımıza ve ilgili bakanlığımıza iletmek üzere değerlendirmeler ve raporlamalar yapıyoruz. Gerek yaraların sarılması, gerek çiftçilerimizin mutlak surette sürdürülebilir tarıma devam edebilmesi için destek verilmesi esastır. Çiftçilerimiz topraklarımızın muhafızları yani koruyucularıdır. Bu sebeple çiftçilerimizi tarlalarında tutmamız ve tarımın sürdürülebilir hale gelmesi için çiftçilerimizin lehine olan her türlü gayreti ve fedakarlığı yapmamız gerekiyor” dedi.

Yurt çapında büyük hasar var

Konya’da etkili olan zirai don, Akşehir ilçesindeki kiraz ağaçlarında büyük zarara neden oldu. Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinde, Trabzon hurması, badem, ceviz, kiraz ve üzüm başta olmak üzere birçok tarım ürünü zarar gördü. Tosya İlçe Tarım ve Orman Müdürü Çağrı İncirkuş, yapılan kontrollerde, şu ana kadar 6 bin 725 dekar alanda yetiştirilen kiraz, ceviz, elma, armut, şeftali, üzüm gibi ürünlerin zirai dondan zarar gördüğünün tespit edildiğini aktardı. Sivas’ta il genelinde zirai don nedeniyle özellikle çiçek açan kayısı, kiraz, vişne, badem başta olmak üzere elma, ceviz, armut ağaçlarında zarara neden olduğu aktarıldı. Samsun’un Bafra ilçesinde çilek ve meyve ekili bahçelerde zararın büyük olduğu bildirildi. Amasya’da elma ağaçlarını buz tuttu.