Brezilyalı yönetmen Kleber Mendonça Filho ‘Gizli Ajan / The Secret Agent’ adlı Brezilya, Fransa, Almanya, Hollanda ortak yapımı filmiyle üçüncü kez festivalde Altın Palmiye yarışında. Aslında yarışmadaki filmlerin çoğu daha önce kırmızı halıda yürümüş yönetmenlere ait. Bu kural önümüzdeki yıllarda da değişmeyecek gibi görünüyor, çünkü kimsenin bir şikayeti yok. Festivalin de ünlü yönetmenlere ihtiyacı var.
Yıl 1977, Brezilya’yı askerler yönetiyor. Filmin ilk sahnesinde bir benzin istasyonunun önünde üzeri örtülmüş bir ceset görüyoruz. Bir adam soygun yapmaya gelmiş ama istasyonun sahibi tarafından vurulup öldürülmüş.
Karnaval zamanı olduğu için, polis olayla ilgilenmemiş, bu nedenle ceset birkaç gündür orada duruyor. İstasyonda çalışan görevli cesede yaklaşan köpekleri kovarken bir adam benzin almak için istasyona geliyor. Adı Marcello. Sol görüşlü bir akademisyen ve teknoloji konusunda bir uzman. Peşindeki kiralık katillerden kaçıyor. Tek amacı oğlunu da yanına alıp ülkeyi terk etmek.
Ancak izleyici bunun gerçekleşemeyeceğini hemen anlıyor. Güney Amerika’ya özgü bir ‘Kırmızı Pazartesi’ vakası ile karşı karşıyayız. O sırada bir polis arabası istasyona geliyor, iki polis yerde yatan cesetle hiç ilgilenmeden Marcello’nun kimliğini kontrol ediyor, arabasını arıyor ve rüşvet istiyor. Brezilya kimsenin güvende olmadığı bir ülke.
Sahte pasaportların hazırlanmasını bekleyen ve sürekli gizlenmek zorunda olan Marcello’ya yardım eden yardım eden iyi insanlar da var. Ancak kötüler çoğunlukta ve çok güçlü. Kutlamalar sırasında 91 kişinin öldüğü karnaval bütün çılgınlığıyla sürüyor. Okyanus Bilimleri Enstitüsü’nde denizde ölü bulunan dev bir köpekbalığının karnından bir insan bacağı çıkıyor. Rejim karşıtı solcuların helikopterlerden denize atıldığı ülkede polis morgdaki insan bacağını çalıyor ve tekrar denize atıyor. Bacak sahile vuruyor ve canlanarak eşcinsellerin buluştuğu bir parkta insanlara saldırıyor. Nedenini anlamak mümkün değil.
Udo Kier sürprizi!
Sinemalarda Steven Spielberg’in ‘Jaws – Denizin Dişleri’ filmi oynuyor. Filmin bir sahnesinde polis ülkede sürgün olarak yaşayan bir Almanı ziyaret ediyor. Bu kişi 1970’lerde Fassbinder filmlerinden tanıdığımız ünlü oyuncu Udo Kier. Udo Kier polislere vücudundaki kurşun yaralarını gösteriyor, sonra polisler gidiyor. Filmin hikayesi ile hiçbir ilişkisi olmayan bu sahnenin çekilme nedeni herhalde ‘Gizli Ajan’ın bir Almanya ortak yapımı olması.
160 dakika uzunluğundaki ‘Gizli Ajan’ böyle bir film. Walter Salles’in yönettiği, bu yıl En İyi Uluslararası Film dalında Oscar kazanan ‘Ben Hala Buradayım /I am Still Here’ benzer bir konuyu işliyor ve ‘Gizli Ajan’dan çok daha iyi.
Tuhaf bir film: ‘Yararlı Bir Hayalet’
Festivalde Eleştirmenler Haftası Bölümünde gösterilen Tayland, Fransa, Singapur, Almanya ortak yapımı ‘Yararlı Bir Hayalet / A Useful Ghost’ Ratchapoom Boonbunchachoke tarafından yönetilmiş bir fantastik kara komedi.
Elektrik süpürgesi üreten bir fabrikada çalışırken ölen bir işçinin hayaleti, intikam almak için fabrikaya geri dönüyor. Bir elektrik süpürgesinin içine girerek fabrikadaki üretimi engelliyor. Hayaletler iki nedenle geri dönerlermiş: hatırladıkları için ve hatırlandıkları için.
Bir elektrik süpürgesinin içine hayalet girerse ne olur? Komik şeyler olur. Örneğin gecenin bir saatinde hastanenin resepsiyonuna gelen ve konuşabilen bir elektrik süpürgesi, eşinin hangi odada yattığını sorabilir. Nöbetçi hemşire de hiç istifini bozmadan ziyaret saatinin sona erdiğini, sabahleyin tekrar gelmesi gerektiğini söyleyebilir.
Bir kadının hayaleti eşiyle birlikte olmak için geri döndüğünde eski çatışmalar ve nefret duyguları tekrar su yüzüne çıkabilir. Aslında adamın ailesi gelini hiçbir zaman sevmemiştir.
Unutulan hayaletler şeffaflaşarak yavaş yavaş kaybolup gitmektedir. Aslında hayaletler bizim kaybolan, unuttuğumuz, unutmak istediğimiz vicdanımızdır. Bu nedenle, geçmişle yüzleşmemizi sağlamak için rüyalarımıza girerler.
‘Faydalı Bir Hayalet’ şüphesiz ilginç bir senaryoya sahip. Ancak birbiri ile çok ilişkisi olmayan öyküler 130 dakika uzunluğundaki filmi kurtaramıyor. Filmin sonundaki kanlı intikam sahnesinin neden çekildiği de anlaşılmıyor.
Böyle bir film nasıl yapılmış olabilir? Ben de bu konuda bir şeyler düşündüm:
Yönetmen ve yapımcı bir kahvede oturmuşlar. Tavla oynuyorlar. Yönetmen üç defa üst üste iki-bir attıktan sonra tavlayı kapatıyor, aklına gelen bir sinopsisi yapımcıya anlatmaya başlıyor. ‘Bir film yapsak, içinde hayaletler olsa. Senaryoya günlük hayatta ne varsa koysak. Kıskançlık, hoşgörüsüzlük, kötülük, iki yüzlülük, yalancılık, ihanet… Biraz da cinsellik, eşcinsellik ve şiddet kattık mı? Rüya sahneleri, kimsenin anlayamayacağı semboller, fantastik görüntüler de olmalı.
Sinemada hem Bunuel’e, hem de Sam Peckinpah’a gönderme yapan bir film bilmiyorum ben. İzleyiciyi şaşırtmak gerek. Bir Fransız ortak yapımcı ve dağıtımcı bulduk mu Cannes’a da gideriz. Bütün festival programcıları ve dağıtım şirketleri Cannes’a geldikleri için film her ülkeye satılır, dünyadaki bütün festivalleri dolaşır. Para da kazanırız. Cannes’a bir kere seçilince herkes bizi tanır, daha sonra yapacağımız filmler de seçilir. Galiba zengin olduk. Bence Güney Fransa’da bir ev satın almanın zamanı geldi.’
Olaylar böyle gelişmiş olabilir. (Tavla kısmı hariç)
Siz yine de benim yazdıklarımı ciddiye almayın. Film Eleştirmenler Haftası’nda AMI Paris Büyük Ödülü’nü almış. Herhalde önemli bir ödüldür.
