İsrail’in İran’a yönelik saldırıları birinci haftasını tamamladı. İsrail, İran’ın nükleer kapasitesini tamamen yok etmek istiyor ama bunu başaramadı, buna karşılık gerek iddia edilen nükleer silah elde etme çabalarını ve gerekse barışçıl ve tıbbi amaçlarla yapıldığı söylenen uranyum zenginleştirme çabalarını ciddi biçimde yaraladı ve geciktirdi.
İran’ın bu kapasitesinin tamamen yok edilmesi için önerilen şey, sadece ABD’nin elinde bulunan ve dünyadaki en büyük konvansiyonel bomba olan GBU-57 adı verilen 14 tonluk bombaların kullanılması. Havadan atılan bu bombalar sadece ABD’nin elinde var ve daha çarpıcısı bu bombayı taşıyabilecek kabiliyette bir bombardıman uçağına da (B-2) sadece ABD sahip.
O yüzden, neredeyse bir haftadır İsrail, ABD Başkanından bu çatışmaya girmesini, o bombaları İran’ın Fordo ve İsfahan’daki nükleer zenginleştirme tesisleriyle zenginleştirilmiş uranyumu depoladığı yerleri yok etmesini istiyor.
Amerikan Başkanı ise birkaç kez doğrudan GBU-57’yi de referans vererek bu fikre yakın olduğunu ima etmiş olsa da, henüz bu savaşta İsrail’le birlikte savaşmak konusunda net bir karar açıklamış değil, hatta tam tersine İran’ı masaya çağırmaya devam ediyor, daha dün bir kez daha “Hiçbir şey için geç değil” dedi.
Başkan Trump adına dün açıklama yapan Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, Trump’ın bir kez daha diplomasiye fırsat vermek istediğini kaydederek, İran’la nükleer müzakereler konusunda neler olacağını görmek istediğini söyledi.
ABD’li sözcü, doğrudan Başkan’ın ağzından bilgi aktaracağını belirterek, Trump’ın yakın gelecekte İran ile müzakerelerin gerçekleşme olasılığının yüksek olması nedeniyle İran’la ilgili (saldırı yapıp yapmama) kararını iki hafta içinde vereceğini söylediğini aktardı.
Leavitt, “İran, uyarıda bulunmamıza rağmen 60 gün boyunca müzakere masasına oturmadı. 61. günde İsrail İran’a karşı harekete geçti ve Başkan doğrudan iki hafta içinde karar vereceğini açıkladı” yorumunu yaptı.
Beyaz Saray Sözcüsü, Trump’ın eğer diplomasi yolu açıksa o yolu tercih edeceğini vurgulayarak, “Başkan, dünyadaki küresel çatışmalardaki sorunlara her zaman diplomatik çözüm bulmakla ilgileniyor. Dolayısıyla, diplomasi için bir fırsat varsa, Başkan her zaman bu fırsatı değerlendirecektir ancak güç kullanmaktan da çekinmez” değerlendirmesini yaptı.
İran’la temasla sürüyor
Trump’ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile İranlı muhatapları arasındaki temasların sürdüğünü belirten Leavitt, bu görüşmelerin bundan sonra da süreceğini düşündüğünü dile getirdi. İran’ın nükleer silah elde etmeye hiç bu kadar yaklaşmadığını savunan Beyaz Saray Sözcüsü, “İran bizimle anlaşma yapabilir ve yapmalıdır, aksi takdirde sonuçlarına katlanmak zorunda kalırlar.” dedi.
Başkanın özel temsilcisi Witkoff ile İran Dışişleri Bakanı Arakçı’nın zaman zaman birbirleriyle konuştukları biliniyor.
Trump neden “iki hafta” dedi?
Tabii bu açıklamaların ardından hemen Başkan Trump’ın neden iki haftaya yayılan bir zaman istediği sorusu sorulmaya başlandı.
Bir iddia, Trump’ın bunu İran’ı tuzağa çekmek ve gardını düşürmek için yaptığı. İkinci iddia ise halen yolda olan Amerikan donanması ve uçak gemilerinin İran’ın etrafında konuşlanmasını beklediği ve olası bir Amerikan saldırısına İran’ın cevap vermesi halinde bu cevabı karşılamak için daha iyi pozisyonda olmak istemesi.
Bir üçüncü cevap da, bu iki haftalık süreç içinde İsrail’in İran’da “mıntıka temizliği”ne devam etmesi için fırsat yaratılması, ülkenin kaldığı kadarıyla hava savunma sistemleri ve füze rampalarının tamamen temizlenmesi veya kullanılamaz hale getirilmesi de hedefleniyor.
İsrail ciddi engelledi
Bu arada bir haftadır İran’ı vuran İsrail’in ne yapmak istediği ve kendi imkanlarıyla yapabilecekleri de belirginleşmeye başladı. Buna göre İsrail, İran’ın uranyum zenginleştirme çabalarını tamamen yok edemese bile onların çalışmasını engellemek için ciddi çaba içinde.
The New York Times gazetesinin uydu görüntüleri üzerinden yaptığı incelemeler ve İsrail ordusunun yayınladığı kimi saldırı videolarından hareketle ulaştığı sonuç çarpıcı: Natanz’da ana zenginleştirme tesisine saldırı yapılmadı ama bu tesise enerji sağlayan termik santral dahil elektrik şebekesi neredeyse tamamen işlevsiz hale getirildi. Bu da, içeride uranyum zenginleştirme için aralıksız çalışan santrfüjleri bozdu. Bunların tamiri ciddi zaman alabilir.
Aynı şekilde İsrail’in çoğu yeraltında olan bu tesislerin girişlerini de kapattığı ve böylece içeride çalışanları içeriye hapsettiği de anlaşılıyor. İsrail dün henüz çalışır durumda olmayan ve inşaatı tamamlanmak üzere olan bir ağır su reaktörünü de vurdu. Ağır su reaktörleri, bomba kalitesinde nükleer malzeme üretmeye de yarıyor.
Trump’ın iç politikadaki sıkışıklığı
Öte yandan Başkan Donald Trump kendi partisi, daha doğrusu kendi “MAGA” hareketi içinde ciddi sıkışmış ve bu hareketin içinde çatışmalar başlamış durumda.
Trump taraftarlığıyla bilinen milletvekili Marjorie Taylor Greeen, “İran’ı vuran ‘Önce Amerika’ diyen birisi de, ‘MAGA’ diyen birisi de olamaz” diyerek açıktan İran’a karşı savaşa girilmesine karşı çıktı. Benzer şekilde Trump tarafının önde gelen seslerinden olan gazeteci Tucker Carlson ve sosyal medya fenomeni Steve Bannon gibi isimler de İran’la savaşa girilmesine açıktan karşı çıkıyorlar.
