ABD ile Ermenistan arasında son yıllarda artan ‘savunma işbirliğinin son perdesi’ olarak duyurulan, ‘Eagle Partner 2025’ tatbikatı, Erivan’ın Moskova ile bağlarını zayıflatıp Washington’la stratejik işbirliğini derinleştirmeye başladığı bir dönemde icra ediliyor.

‘Barışı koruma’ operasyonlarına odaklanan bu ortak askeri tatbikat, yalnızca eğitimsel bir faaliyet değil; aynı zamanda Kafkasya’daki güç dengelerinde yaşanan jeopolitik değişimin de somut bir yansıması olarak görülüyor.

Ermenistan Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre tatbikata, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’nin barışı koruma tugayı, ABD’nin Avrupa ve Afrika Ordusu ile Kansas Ulusal Muhafızları’ndan askerler katılacak.

Tatbikatta genel eğitim gündeminin bir parçası olarak barışı koruma operasyonları, özellikle de tıbbi tahliye prosedürleri üzerinde yoğunlaşılacak.

Ermenistan Savunma Bakanlığı, tatbikatın amacını, “uluslararası barışı koruma çalışmalarına katılan birlikler arasındaki koordinasyonu artırmak” olarak açıkladı. Bakanlığa göre tatbikat aynı zamanda, Ermenistan barış gücü birliklerinin operasyonel hazırlığını da artıracak.

Bakanlık, bu tür ortak tatbikatların barışı koruma görevlerine hazırlık sürecinin düzenli bir parçası olduğunu, Ermeni birliklerinin de ortak ülkelerde benzer eğitim faaliyetlerine düzenli olarak katıldığını belirtti.

Uzmanlar, uluslararası barışı koruma misyonlarına hazırlık çerçevesinde gerçekleştirileceği açıklanan bu tatbikatı, ‘bölgesel jeopolitik dengelerdeki değişiminin önemli bir adımı’ olarak yorumluyor.

Ermenistan’ın ABD ile yakınlaşması, 2020’de Azerbaycan’ın kesin zaferiyle sonuçlanan Karabağ Savaşı sonrası Rusya ile ilişkilerde yaşanan soğumanın devamı niteliğinde. 

Erivan yönetimi, o süreçte Moskova liderliğindeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nü (KGAÖ) yetersiz kalmak ve özellikle Laçin Koridoru’nun Azerbaycan tarafından ele geçirilmesine müdahale etmemekle suçlamıştı.

2024 itibarıyla Ermenistan hükümeti, KGAÖ üyeliğini askıya aldığını açıklarken, Başbakan Nikol Paşinyan Rusya ile ittifakı ‘stratejik bir hata’ olarak nitelendirmişti.

Bu kopuş sürecinde Ermenistan, Fransa ile de savunma anlaşmaları imzalayarak güvenlik ortaklarını çeşitlendirme yoluna gitti.

‘Eagle Partner 2025’ ortak askeri tatbikatı, 14 Ocak 2025’te ABD eski Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan arasında imzalanan ‘Stratejik Ortaklık Şartı’nın somut bir yansıması olarak görülüyor.

ABD’nin Ermenistan’a bugüne kadar yaklaşık 3,3 milyar dolar yatırım yaptığı, bunun 340 milyon dolarının 2021’den itibaren sağlandığı belirtiliyor.

Ortaklık anlaşması kapsamında ABD, Ermenistan’ın sınır güvenliği yeteneklerini geliştirmek için 27 milyon dolar, savunma sektörü reformları için ise 18 milyon dolar finansman sağlamış durumda.

Bu destekler arasında zırhlı ambulanslar, Siber Savunma Operasyon Merkezi kurulması ve Ulusal Eğitim Merkezi kapasitelerinin geliştirilmesi yer alıyor.

ABD ile Ermenistan arasındaki stratejik ortaklık yalnızca savunma alanında değil, aynı zamanda ticaret, teknoloji ve enerji alanlarında da ivme kazanmış durumda. Washington yönetimi, Ermenistan’ın ekonomik direncini artırma, ileri teknolojiye dayalı üretim altyapısını güçlendirme ve ticari çeşitliliğini artırma hedeflerine doğrudan destek veriyor.

ABD ile Ermenistan arasındaki ikili ticaret hacmi, 2020–2023 yılları arasında üç katına çıkarak 321 milyon dolara ulaştı. Özellikle, ülkedeki teknoloji sektörüne yapılan Amerikan yatırımları dikkat çekici bir artış gösterdi.

2023 yılından bu yana ABD Dış Ticaret Servisi’nin Erivan’daki faaliyetleri kapsamında yaklaşık 15 milyon dolarlık ABD menşeli ihracat gerçekleşti; bu süreçte yaklaşık 300 Amerikan firması Ermenistan pazarına giriş yaptı.

Washington ile Erivan, sivil nükleer enerji alanında da işbirliğini genişletme hedefiyle hareket ediyor. 2025 itibarıyla tarafların, ‘sivil nükleer işbirliği anlaşması’ üzerinde müzakerelere başlaması bekleniyor. Bu anlaşma, ABD’nin Ermenistan’la nükleer enerji teknolojileri temelinde işbirliğini kurumsallaştırmasının önünü açacak.

‘Eagle Partner 2025’ yalnızca bir tatbikat değil; Ermenistan’ın savunmadan siber güvenliğe, sınır kontrolünden nükleer enerjiye kadar birçok alanda, ‘Rusya’dan uzaklaşıp, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerle bütünleşme’ yönünde attığı adımların da sembolik bir göstergesi. Bu çok katmanlı stratejik yakınlaşma, Güney Kafkasya’daki güç mimarisinin geleceğine dair önemli ipuçları barındırıyor.

Öte yandan, Ermenistan’ın Rusya ile ekonomik ilişkileri, tam bir kopuşun yakın vadede mümkün olmadığını gösteriyor. Ülkedeki Rus yatırımları, işçi dövizleri ve enerji bağımlılığı bu ilişkinin devamını zorunlu kılıyor.

2025 itibariyle ülkedeki en büyük bankalardan bazıları (VTB Armenia gibi) hala yüzde 100 Rus sermayesiyle faaliyet gösteriyor. Doğal gaz arzının yüzde 83-88’i Rusya’dan, yüzde 12-17’si İran’dan sağlanıyor ve Gazprom Armenia doğal gaz sektöründe tekel konumunu koruyor.

Rusya’da mevsimlik işçi olarak çalışan Ermenistan vatandaşlarının ülkeye getirdiği işçi dövizleri 2022’de GSYH’nin yüzde 10.4’üne ulaşmış olsa da 2023’te yüzde 7.6’ya geriledi. 2024’te 12.4 milyar dolara çıkan ikili ticaret ise halihazırda toplam dış ticaretin yaklaşık yüzde 35’ini oluşturmakta.

Tüm bu ekonomik bağlar, Erivan yönetiminin siyasi olarak Batı’ya yakınlaşsa da, Moskova’yla ilişkilerini sürdürmesini zorunlu kılıyor.

ABD ve Ermenistan silahlı birlikleri arasında düzenlenen Eagle Partner ortak askeri tatbikatı ilk kez, Ermenistan’ın Karabağ’daki yenilgisinin hemen ardından 2023 yılının 11–20 Eylül tarihleri arasında yapıldı. 2024 yılında da geleneksel olarak 15-24 Temmuz tarihleri arasında icra edildi.

Ermenistan topraklarında düzenlenen tatbikatın ana hedefi; “ABD ile Ermenistan arasındaki ittifakı güçlendirmek ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı 12. Barışı Koruma Tugayı’nı gelecekteki barışı koruma görevlerine hazırlamak” olarak açıklandı.

Tatbikata yaklaşık 85 Amerikalı ve 175 Ermeni asker katıldı. Eğitim faaliyetleri, Barışı Koruma Tugayı’na bağlı Zar Eğitim Alanı ile Ermenistan Savunma Bakanlığı’na bağlı N Eğitim Merkezi’nde yürütüldü.

2023’teki tatbikatı, ABD’nin Ermenistan Büyükelçisi Kristina Kvien, Tümgeneral Gregory Anderson ve Tuğgeneral Patrick Ellis yerinde takip etti. Tatbikatın direktörlüğünü Ermeni Albay Arsen Mangasaryan, yardımcılığını ise ABD’li Yarbay Kevin Kennedy üstlendi. Operasyon koordinatörü olarak ise Scott Safer görev yaptı.