İnsan ömrünün uzaması, nüfus içinde 65 yaş üzeri bireylerin sayısının artması ortaya geçmişte çok az bilinen sağlık sorunları çıkarmaya başladı. Bunlardan en çarpıcısı Alzheimer hastalığına rastlanma sıklığındaki büyük artış.
Alzheimer hakkındaki bilimsel çalışmalar görece yakın bir zaman önce, son 30 yılda artmaya başladı. Bilim, bir yandan hastalığa neyin sebep olduğunu, bir yandan hastalığın gelişmesini yavaşlatmanın yollarını ve bir yandan da uzak bir hayal olarak hastalığı tedavi etmenin yollarını arıyor.
Alzheimer ile ilgili en yaygın teori, bu hastalığın beynimizde bir kimyasal olan amiloid beta plakların artmasıyla ortaya çıktığı. Peki bu artışa ne neden oluyor? Şimdi yapılan yeni bir çalışma belki de bu soruya cevap veriyor.
Çalışmada, beyindeki doğal lityum seviyelerinin azalmasının, hastalığın en erken belirtilerinden biri ve potansiyel bir tetikleyici olabileceği tespit edildi.
Profesör Bruce Yankner liderliğindeki ekip, 10 yılı aşkın süredir insan beyin dokuları ve kan örnekleri üzerinde yaptığı analizlerde, lityumun sağlıklı beyin fonksiyonları için hayati öneme sahip olduğunu belirledi. Araştırmada, Alzheimer’ın başlangıç evresi olarak tanımlanan hafif bilişsel bozukluk yaşayan bireylerin beyinlerinde, lityum seviyelerinin belirgin şekilde azaldığı gözlemlendi.
Lityum eksikliği erken biyokimyasal belirti olabilir
Elde edilen bulgulara göre, bu düşüş hastalığın semptomları ortaya çıkmadan yıllar önce gerçekleşiyor. Bu durum, lityum eksikliğini Alzheimer’ın ilk biyokimyasal işareti haline getiriyor.
Hastalık süreci nasıl başlıyor?
Araştırmacılara göre Alzheimer’ın temel özelliklerinden biri olan amiloid beta plakları, beyinde birikmeye başladığında doğal lityuma bağlanarak onu etkisiz hale getiriyor. Bu mekanizma sonucunda beynin lityumu kullanma kapasitesi azalıyor ve şu süreçler tetikleniyor:
-Beyinde iltihaplanma artıyor
-Temizleme işlevi bozuluyor
-Sinapslar kayboluyor
-Bilişsel gerileme hızlanıyor
Farelerde yapılan deneyler bulguları destekliyor
Araştırmacılar, sağlıklı farelere lityum açısından kısıtlı bir diyet uyguladıklarında, bu farelerin beyinlerindeki lityum seviyeleri Alzheimer hastalarına benzer seviyelere indi. Bunun sonucunda, farelerde Alzheimer benzeri belirtiler gözlemlendi. Bu bulgu, lityum eksikliğinin yalnızca bir sonuç değil, aynı zamanda hastalığın muhtemel bir nedeni olduğunu ortaya koydu.
Erken teşhis ve yeni tedavi yolları gündemde
Çalışma, Alzheimer hastalığının daha erken evrelerde teşhis edilebilmesi için beyindeki lityum seviyelerinin ölçülmesinin kullanılabileceğini gündeme getirdi. Bu yaklaşım, hastalık belirtileri ortaya çıkmadan yıllar önce tanı koyma ihtimalini artırabilir ve tedavi stratejilerinde önemli değişikliklere yol açabilir.
