Solak bireyler tarih boyunca sadece günlük eşyaların kullanımında değil, aynı zamanda toplumsal algılarda da zorluklar yaşadı. Bugün hâlâ konserve açacaklarından gitar saplarına, makaslardan okul sıralarına kadar pek çok şey sağ elliler düşünülerek tasarlanıyor. Ancak solaklık, sadece bir kullanım zorluğu değil; tarihsel, kültürel ve biyolojik yönleriyle de oldukça ilginç bir özellik.
İşte solaklık hakkında muhtemelen bilmediğiniz 7 gerçek:
Tarihte Sol Ele Yönelik Önyargılar Derin Kökler Taşıyor
Solaklık, tarih boyunca uğursuzluk, kötülük ve sakarlıkla özdeşleştirildi. Orta Çağ’da solak bireyler kara büyüyle ilişkilendirilip şeytanla iş birliği yaptıkları gerekçesiyle cezalandırıldı. Latince “sol” anlamına gelen “sinister” kelimesi bugün birçok dilde “uğursuz” anlamında kullanılıyor. Fransızca’da “gauche” sakar demek; İtalyanca “sinistra”, İspanyolca “por izquierda” gibi ifadeler de olumsuz çağrışımlar taşıyor.
Zorla Sağ Elle Yazdırılan Çocuklar
Tarihte solak çocuklar okullarda sağ elle yazmaya zorlandı. Hatta bazı yerlerde çocukların sol eli arkadan bağlanarak yazmaları sağlandı. 2007’de yapılan bir araştırmaya göre, doğuştan solak çocukların yüzde 59,3’ü eğitim hayatında sağ elini kullanmaya mecbur bırakıldı.
Kültürel Algılar: Bazı Toplumlarda Sol El Hâlâ “Kirli”
Bazı kültürlerde sol elin sosyal hayatta kullanımı hâlâ hoş karşılanmıyor. Hindistan, Pakistan, Nepal ve Orta Doğu gibi bölgelerde sol elle yemek yemek veya bir şey uzatmak kaba kabul ediliyor.
Erkeklerde Solaklık Daha Yaygın
2008 yılında yayımlanan “Solaklıkta Cinsiyet Farklılıkları” başlıklı 144 çalışmanın meta-analizine göre, erkeklerin solak olma olasılığı kadınlardan daha yüksek. Araştırmalar, erkeklerin yaklaşık %23’ünün solak olduğunu gösteriyor.
Solaklarda Migren ve Alerji Riski Daha Fazla
1982’de Norman Geschwind ve Peter Behan tarafından yapılan araştırmaya göre, solak bireylerde bağışıklık bozuklukları — özellikle alerjiler ve otoimmün hastalıklar — sağ ellilere göre daha sık görülüyor. Aynı çalışmada, migren görülme oranı da solaklarda yaklaşık iki kat daha fazla.
Yaratıcılıkta Beynin Sağ Yarımküresi Devrede
2021’de yapılan bir beyin taraması çalışması, solak bireylerin yüzde 20’sinde hareketle ilgili alanlarda beynin sağ yarımküresinin daha aktif olduğunu gösterdi. Bu oran sağ ellilerde sadece yüzde 5 civarındaydı. Sağ yarımküre yaratıcılık, sanat ve uzamsal farkındalık gibi becerilerle ilişkilendiriliyor. Leonardo da Vinci, Charlie Chaplin, Jimi Hendrix, David Bowie, Kurt Cobain gibi efsaneler bu yüzden şaşırtmıyor. Oprah Winfrey, Jennifer Lawrence, Prens William ve Bart Simpson’ın yaratıcısı Matt Groening de ünlü solaklar arasında.
Sadece insanlar değil, mesela kangurular da Solak Olabiliyor
Sadece insanlar değil, hayvanlar da bazen belirli el/pençe tercihlerine sahip olabiliyor. Araştırmalara göre kangurular, günlük davranışlarında genellikle sol pençelerini, daha fazla güç gerektiren eylemlerde ise sağ pençelerini kullanmayı tercih ediyor. Bu durum, doğada da “solaklık” olgusunun varlığını destekliyor.
