Dünya Alzheimer Günü, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve toplumsal bilinç oluşturmak için bir kez daha hatırlatıyor: Hafıza değerli, farkındalık şart.

Her yıl 21 Eylül, tüm dünyada Alzheimer ve diğer demans türlerine dikkat çekmek amacıyla “Dünya Alzheimer Günü” olarak anılıyor. 1994 yılında Alzheimer’s Disease International (ADI) tarafından ilan edilen bu özel gün, toplumda farkındalık yaratmak, hastalıkla ilgili yanlış bilgileri düzeltmek ve hem hastaların hem de yakınlarının yaşadığı zorluklara dikkat çekmek için hayata geçirildi.

Alzheimer, yalnızca bireyin değil, ailesinin ve sosyal çevresinin yaşamını da derinden etkileyen bir hastalık. İleri yaşlarda daha sık görülse de, dünya genelinde artan yaşam süresiyle birlikte Alzheimer vakaları da hızla yükseliyor. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü Alzheimer’ı çağımızın en önemli sağlık sorunlarından biri olarak kabul ediyor.

Dünya Alzheimer Günü kapsamında birçok ülkede seminerler, yürüyüşler, bilgilendirme toplantıları ve kamu spotları düzenleniyor. Zamanla bu farkındalık çalışmaları yalnızca bir günle sınırlı kalmadı; tüm Eylül ayı “Dünya Alzheimer Farkındalık Ayı” olarak kutlanmaya başlandı.

Türkiye’de de Alzheimer Derneği ve çeşitli sağlık kuruluşları, 21 Eylül’de etkinlikler düzenleyerek hem hastalığın erken teşhisinin önemini vurguluyor hem de hasta yakınlarına yönelik destek programları sunuyor.

Unutmanın hastalık olduğu bu özel günde mesaj açık: “Alzheimer’ı tanı, fark et, destek ol.”

Yaygın alzheimer belirtileri

Alzheimer, günlük yaşamı etkileyen ve hafızayı ciddi şekilde zayıflatan bir nörolojik hastalıktır. Hastalık genellikle yakın zamana ait hatıraların kaybolması, konuşma güçlükleri, eşyaların yerini hatırlayamama ve yön bulma sorunlarıyla kendini gösterir.

İşte Alzheimer hastalığında sıkça görülen belirtiler:

Yakın hatıra ve konuşmaları unutma

Alzheimer’ın en erken belirtilerinden biri, yeni öğrenilen bilgileri ve yakın zamanda gerçekleşen olayları hatırlamakta zorlanmaktır. Kısa süre önce yapılan konuşmalar veya randevular unutulabilir. Bu durum sosyal ilişkileri ve günlük yaşamı olumsuz etkiler.

Eşyaların yerini hatırlayamama

Hastalar eşyalarını alışılmadık yerlere koyabilir ve sonra hatırlayamazlar. Anahtar, cüzdan veya gözlük gibi sık kullanılan eşyaların kaybolması sık karşılaşılan bir durumdur. Bu yalnızca unutkanlık değil, düşünce süreçlerinde de bozulmayı yansıtır.

Doğru kelimeyi seçememe

Dil ve iletişim yeteneğinde zorluklar ortaya çıkar. Basit kelimeler unutulabilir, cümleler tekrar eden ifadelerle dolabilir ve konuşma akıcılığı bozulabilir. Bu durum Alzheimer teşhisi için önemli bir ipucu olabilir.

Yer ve eşya isimlerini unutma

Tanıdık yerlerin veya günlük eşyaların isimleri unutulabilir. Örneğin buzdolabı yerine “soğuk yer” veya saat yerine “zaman gösteren şey” gibi dolaylı ifadeler kullanılabilir. Bu, anlamsal bellekteki zayıflığın göstergesidir.

Tarih hatılayamama ve kaybolma

Zaman ve mekan oryantasyonunda bozulmalar görülür. Kişi hangi gün, ay veya yılda olduğunu hatırlamayabilir ve daha önce defalarca gittiği yerlerde bile kaybolabilir. Bu belirtiler hastalığın ilerleyen evrelerinde belirginleşir.

Yeni öğrendiğini hatırlamada güçlük

Alzheimer’ın erken evrelerinde yeni bilgileri öğrenme ve akılda tutma yeteneği zayıflar. Kitap okuma, film izleme veya yeni tanışılan kişilerin isimlerini hatırlama gibi günlük öğrenme süreçleri zorlaşır.

Günlük görevleri yerine getirememe

Hastalık ilerledikçe yemek pişirme, giyinme, fatura ödeme veya kişisel hijyen gibi günlük rutinler zorlaşır. Görevlerin sırasını karıştırma veya tamamlayamama sık görülür.

Plan ve organizasyon bozukluğu

Karmaşık görevleri planlama ve organize etmede büyük zorluklar yaşanır. Yemek hazırlamak, yolculuk planlamak veya etkinlik düzenlemek imkansız hale gelebilir.

Muhakeme yeteniğinin azalması

Alzheimer, mantıklı karar alma ve muhakeme yeteneğini olumsuz etkiler. Finansal konularda yanlış kararlar alınabilir veya güvenliği tehlikeye atan davranışlar sergilenebilir.

Kaygı ve korkunun öne çıkması

Hastaların ruh hali değişir; kaygı, korku, depresyon, sinirlilik veya apati gibi duygusal durumlar belirginleşir. Bu durum hem hastanın hem de yakınlarının yaşam kalitesini etkiler.

Problem çözmede zorluk

Basit sorunları çözme yeteneği kaybolur. Matematiksel işlemleri yapmak, ev aletlerini kullanmak veya beklenmedik durumlarla başa çıkmak zorlaşır.

Rutin görevleri geç tamamlama

Daha önce kolayca yapılan rutin görevler daha uzun sürer ve sık sık yarım bırakılır.

Alzheimer’de son evre

Hastalık ilerledikçe beyin fonksiyonları ciddi şekilde kaybolur. Dehidrasyon, yetersiz beslenme ve enfeksiyonlar ortaya çıkabilir ve hayatı tehdit edebilir.

Alınması gereken önlemler

Hastalığın kesin nedeni henüz bilinmemektedir ve tamamen önlenemez. Ancak yaşam tarzı riskleri azaltabilir:

– Beyin fonksiyonlarını aktif tutacak hobiler edinin (kitap okuma, bulmaca çözme, enstrüman çalma).

– Düzenli fiziksel aktivite yapın ve kan akışını artırın.

– Sosyal olarak aktif kalın (sinema, tiyatro, gönüllü çalışmalar, kulüpler).

– Antioksidan açısından zengin ve dengeli beslenin.