ABD’li ünlü psikiyatrist ve beyin görüntüleme araştırmacısı Dr. Daniel Amen, sağlıklı bir beyin için özellikle dikkat edilmesi gereken 7 günlük alışkanlığı sıraladı. New York Post’a konuşan Amen, bu alışkanlıkların “sessizce beyni kırdığını” vurguladı.
Davranışlarımızı otomatik hale getiren alışkanlıklar, beynin yönetici bölgesi olarak bilinen prefrontal korteks (PFC) tarafından yönlendirilir. Bu bölge, planlama, problem çözme, karar verme gibi üst düzey bilişsel işlevlerde önemli bir rol oynar.
Amen’e göre, “Prefrontal korteks güçlü ve sağlıklı olduğunda, olumlu alışkanlıkların oluşumunu yönetebilir. Ancak zayıf olduğunda, birey dürtülerine yenik düşebilir ve bu durum zararlı alışkanlıkların gelişmesine zemin hazırlar.”
İyi ya da kötü, bir alışkanlık oluştuktan sonra onu sürdürmek benzer çaba gerektirir. Bu nedenle zararlı davranışları hayatımızdan çıkarmak, uzun vadeli beyin sağlığı açısından kritik önem taşıyor.
İşte beyin sağlığını sessizce sabote eden 7 zararlı alışkanlık…
Hayır diyememek
Günümüzde birçok kişi, herkesi memnun etmeye çalışırken kendini ihmal ediyor. “Her şeye evet demek” ve aynı anda birçok sorumluluğu üstlenmek, farkında olmadan beyin sağlığını olumsuz etkiliyor.
Dr. Amen, bu noktada “Bunun hakkında düşünmem gerek” demenin önemine dikkat çekiyor. Ayrıca, çoklu görevlerin dikkat, hafıza ve karar verme süreçlerini zayıflattığını belirtiyor. Odaklanmanın ve zihinsel sağlığın korunması için dikkat dağıtıcıları azaltmak gerektiğini vurguluyor.
Sağlıksız gıdaya düşkünlük
Cips, kurabiye, dondurma gibi aşırı işlenmiş gıdalar hem fiziksel hem de zihinsel sağlığı tehdit ediyor. Araştırmalara göre Amerikan diyetinin yüzde 70’ini bu tür ürünler oluşturuyor. Bu gıdalar; obezite, Tip 2 diyabet, bazı kanser türleri, depresyon, anksiyete ve erken ölümle ilişkilendiriliyor. Amen’in bu konudaki uyarısı oldukça net: “Sağlıksız yiyecekler ödül değil, cezadır. Sadece sizi seven ve sizin de sevdiğiniz yiyecekleri tüketin.”
Hareketsiz yaşam tarzı
Sürekli oturarak geçirilen bir yaşam tarzı, beyne giden kan akışını ciddi oranda azaltıyor. Dr. Amen, beyin taramalarında düşük kan akışının depresyon ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile bağlantılı olduğunu söylüyor.
Ayrıca düşük kan akışının, Alzheimer hastalığının da önemli bir erken belirtisi olduğuna dikkat çekiyor. Günlük hafif egzersizlerin bile beyin fonksiyonları üzerinde olumlu etkileri olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış durumda.
Toksik kişisel bakım ürünü kullanmak
Paraben, ftalat ve formaldehit gibi zararlı kimyasallar içeren kişisel bakım ürünleri, sadece cilde değil, beyin sağlığına da zarar verebiliyor. Bu maddeler hormonları etkileyerek yorgunluk, depresyon, beyin sisi, DEHB belirtileri gibi birçok nörolojik soruna neden olabiliyor.
Amen, kişisel bakım ürünlerini değerlendirirken ‘Think Dirty’ gibi içerik analiz uygulamalarının kullanılmasını ve toksik ürünlerin tamamen hayatımızdan çıkarılmasını öneriyor.
Aynı rutine takılıp kalmak
Yeni şeyler öğrenmek, sadece entelektüel bir tatmin değil; aynı zamanda bir beyin egzersizidir. Amen bu konuda oldukça açık konuşuyor: “Öğrenmeyi bıraktığınızda beyniniz ölmeye başlar.” Rutinlere saplanmak, beynin gelişimini durdurabilir. Yeni hobiler edinmek, kitap okumak, yabancı dil öğrenmek ya da farklı bakış açıları kazanmak, beyin sağlığı için hayati öneme sahip.
Beyin travmasına yol açacak davranışlar
ABD’de yapılan 2025 tarihli bir araştırma, yetişkinlerin yüzde 3,3’ünün ve çocukların yüzde 2,2’sinin bir yıl içinde travmatik beyin hasarı geçirdiğini ortaya koydu. Düşme, çarpma veya kazalar sonucunda oluşan beyin sarsıntıları, kalıcı hasarlara yol açabiliyor.
Amen, bu tür riskleri azaltmak için bisiklet sürerken mutlaka kask takılmasını, merdiven kullanırken trabzandan tutunulmasını ve araç kullanırken mesajlaşmaktan kaçınılmasını öneriyor. “Hafif darbeler bile ruh sağlığı üzerinde ciddi sonuçlara yol açabilir” diyor.
Alışkanlıklarınızı gözden geçirin
Kötü alışkanlıkları bırakmak zor olsa da imkânsız değil. Uzmanlar, bu süreçte şu üç temel adıma dikkat çekiyor:
Çevreyi değiştirmek: Tetikleyicilerden uzak durmak için yaşam alanlarınızı gözden geçirin.
Sağlıklı alternatifler oluşturmak: Zararlı alışkanlıkların yerine geçebilecek faydalı davranışlar geliştirin.
Kendinize şefkat gösterin: Hata yaptığınızda kendinizi cezalandırmak yerine, sürecin doğal bir parçası olarak kabul edin.
Zararsız gibi görünen alışkanlıkların beyin sağlığı üzerindeki etkilerini göz ardı etmek, uzun vadede ciddi sonuçlara yol açabilir. Dr. Daniel Amen’in de belirttiği gibi, günlük yaşamda yapacağımız küçük farkındalıklar ve bilinçli tercihler, zihinsel sağlığımızı korumak adına büyük bir adım olabilir.
