Ülkemizde çiftçiler, zirai don nedeniyle oldukça zor günler geçiriyor. Neredeyse ülkenin her bölgesinde zirai don tehlikesi yaşanıyor ve bu durum sadece bir-iki günle sınırlı kalmıyor; dört-beş gün süren don olayları büyük zarar veriyor. İlk olarak tüm çiftçilerimize geçmiş olsun dileklerimi buradan iletiyorum.
Zirai don felaketine maruz kalan çiftçilerin sıkıntıları bitmek bilmiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü’nün yayımladığı “İklim, Fenolojik Durum ve Sulama İzleme İstatistikleri” bülteni, uzun süredir yaşadığımız iklim değişikliği ve kuraklık tehlikesini gözler önüne seriyor. Ne ilginçtir ki, bu raporun yayımlandığı gün, IV. Tarım ve Orman Şûrası kapsamında “İklim Değişikliği Sürecinde Ormanlar” konulu bir atölye çalışması düzenlendi.
Raporda, 1 Ekim 2024 – 31 Ocak 2025 tarihlerini kapsayan tarımsal üretim sezonunda yağışların, uzun yıllar ortalamasının ve geçen yılın yağış miktarının altında seyrettiği belirtiliyor. Ancak asıl çarpıcı olan, ortaya çıkan verilerin vehameti.
Tabloya göre, yalnızca Karadeniz Bölgesi mevsimsel yağış seyrini korurken, diğer tüm bölgelerde yağış miktarında %70’e varan düşüşler yaşandı. Türkiye genelinde yağışlar, uzun yıllar ortalamasına göre %30, geçen yıla göre ise %37 oranında azaldı. Kuraklık yetmezmiş gibi, bir de bu soğuk günlerde Ocak ayının sıcaklık verilerine bakalım.
1991-2020 yılları arasında Ocak ayı ortalama sıcaklığı 2.9°C iken, 2025 yılı Ocak ayında bu sıcaklık 5.5°C’ye yükseldi. Yani ortalamanın 2.6°C üzerine çıktı. Sıcaklık neredeyse iki katına yaklaşmış durumda ve bu gidişle önlem alınmazsa önümüzdeki yıllarda artmaya devam edecek gibi görünüyor. 2025 yılı Ocak ayı, bu sıcaklık artışıyla son 55 yılın en sıcak üçüncü Ocak ayı olarak kayıtlara geçti.
Ocak’ta yağışlar geçen yılın aynı ayına göre çok azaldı
Rapordan devam edersek; Ocak ayındaki bu anormal sıcaklık artışı, yağışları da ciddi şekilde etkiledi. Türkiye genelinde Ocak ayı yağışı, hem uzun yıllar ortalamasının hem de geçen yılın Ocak ayı yağışının altında gerçekleşti. Ocak ayı yağışı 26.8 mm olarak kaydedilirken, 1991-2020 dönemi Ocak ayı ortalaması 69.8 mm, 2024 yılı Ocak ayı yağışı ise 87.5 mm olarak ölçüldü. Yağışlar, uzun yıllar ortalamasına göre %62, geçen yıla göre ise %69 oranında azaldı.
Ocak ayında yurdun tamamı mevsim normallerinin altında yağış alırken, yağış azalması Orta ve Doğu Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Van, Ardahan ve Kars çevreleri hariç olmak üzere Doğu Anadolu Bölgesi ile Konya, Karaman, Niğde, Kayseri ve Sivas çevrelerinde %80’in üzerine çıktı. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yağışların en fazla azaldığı bölge olarak %94’lük bir düşüş yaşadı. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da son 65 yılın, Akdeniz Bölgesi’nde ise son 33 yılın en düşük Ocak ayı yağışları kaydedildi.
65 yılın en düşük yağışı kaydedildi
İl bazında ise tüm şehirlerde yağışlar, hem uzun yıllar ortalamasının hem de geçen yılın Ocak ayı seviyelerinin altında kaldı. En az yağış 2.3 mm ile Adana’da gerçekleşirken, yine Adana, normaline göre en fazla yağış kaybının yaşandığı il oldu (%98). Adana, Adıyaman, Erzincan, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Karaman, Kilis, Malatya, Mersin, Osmaniye, Şırnak’ta son 65 yılın, Konya’da 61 yılın, Bingöl, Bitlis, Siirt, Tunceli ve Van’da 54 yılın, Batman, Diyarbakır, Elazığ, Hakkâri, Iğdır, Mardin, Muş ve Şanlıurfa’da ise son 36 yılın en düşük Ocak ayı yağışı kaydedildi.
Ülkemizin dört bir yanında sıcaklık artışı ve kuraklık nedeniyle büyük bir sıkıntı yaşıyoruz ve maalesef bu sıkıntı önümüzdeki yıllarda daha da artacak gibi görünüyor. Çiftçiler için 2024 yılı zaten oldukça zorlu geçti. Yeni üretim sezonuna kuraklıkla başlayan üreticiler, şimdi de zirai don nedeniyle ciddi kayıplar yaşadı. Onca emek ve maddi yatırım boşa gitti. Önümüzdeki günlerde, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu zararların boyutunu açıklaması bekleniyor. Ancak asıl önemli olan, çiftçilerin bu kayıplarını karşılayacak bir destek programı açıklanıp açıklanmayacağı. Şu ana kadar herhangi bir resmi açıklama yapılmadı. Çiftçiler, en azından sembolik de olsa bir destek açıklaması bekliyor. Umarız yetkililer, bu sesi duyar ve üreticilere gerekli desteği sağlar.
