Bu hafta Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in TGRT canlı yayınında yaptığı açıklamalardan en çok konuşulanı bazı bölgelere yerleştirilecek olan “kalıcı maliyeciler”. Hürriyet’in haberine göre uygulama hayata geçti bile. Peki büyük bir kesim tarafından son derece olumsuz karşılanan bu sistem aslında neyi amaçlıyor?
Mehmet Şimşek tam olarak ne dedi?
TGRT canlı yayınında Mehmet Şimşek bütün organize sanayi bölgeleri, haller, büyükşehir giriş-çıkışları ve ana arterlere kalıcı birer maliye noktası kurulacağını söyledi. Bu sayede bu zamana kadar yalnızca belirli gün ve saatlerde yapılan denetimler devamlı hale gelecek. Bakanın açıklamalarından amacın fatura ve sevk irsaliye kontrolünün yapılması, bu sayede kayıt dışılığın önlenmesi olduğu anlaşılıyor. Şimşek, “belge esasına uyanlar bu uygulamadan memnun olmalı” ifadesini kullandı.
“Belge esasına uyanlar” bu uygulamadan memnun olmalı mı?
Tabii ki evet. Aynı sektörde aktif olup, üretim ve/veya satışını mevzuata uygun olarak gerçekleştirenler, mevzuata uymayanlara göre dezavantajlı durumda kalıyor. Vergi denetiminin artması ile en azından vergi mevzuatı bakımından eşit konuma gelinmesi söz konusu olacak. Aslında bu uygulama sadece “belge esasına uyanları” değil, hepimizi sevindirmeli. Mehmet Şimşek de konuşmasının o kadar ilgi görmeyen bölümlerinde tam olarak bundan bahsediyor.
“Doğrudan vergiler artmalı, dolaylı vergiler azalmalı”
Hazine ve Maliye Bakanı’nın konuşmasının en can alıcı noktası bence “doğrudan vergileri arttırmamız, dolaylı vergileri azaltmamız lazım” kısmı. Basitçe özetlenecek olursa, doğrudan vergiler gelir ve kurumlar vergisi gibi vergiler, dolaylı vergiler ise tüketim üzerinden alınan vergiler.
Gelişmiş ülkelerde doğrudan vergi gelirlerinin dolaylı vergi gelirlerine oranı genellikle daha yüksek. Doğrudan vergiler çoğunlukla senelik vergiler olduğu ve yüklerine de doğrudan mükellef tarafından katlanıldığı için (örneğin gelir vergisinin mükellefi geliri elde eden kişidir ve vergi miktarı bizzat bu kişinin gelirinden tahsil edilir), mükelleflerin ödeme güçlerini göz önünde bulundurmak çok daha kolay. Zira bu vergiler kapsamında mükelleflerin durumu daha net olarak değerlendirilebilir. Yine gelir vergisi üzerinden örneklendirecek olursak, mükellefin yıllık gelir ve gideri ışığında bir hesaplama yapılır, net gelir ne kadar yüksekse vergi oranı da o kadar yüksek olur, bu sayede daha fazla kazanan mükellef daha fazla vergi öder. Tüketim vergilerinde ise bir mal veya hizmeti satın alan bir tüketici, ekonomik durumu ne olursa olsun, aynı vergiyi öder.
Dolaylı vergiler ülkemizde ciddi bir yük. Piyasadaki çoğu mal ve hizmetten alınan genel bir tüketim vergisi olan katma değer vergisinin yanı sıra, ismi “özel tüketim vergisi” olmasına rağmen adeta genel bir tüketim vergisi halini almış bir vergimiz daha var. Kayıt dışılık nedeniyle tahsil edilemeyen doğrudan vergiler, dolaylı vergilerin giderek artmasına sebep oluyor. Mehmet Şimşek’in açıklamalarından anlaşıldığı gibi, kayıt dışı üretim ve satış yapanlara karşı yürütülen savaş olumlu sonuçlanırsa, dolaylı vergiler nihayet azalabilir.
Uygulama olumluysa, tepkiler neden bu kadar olumsuz?
Burada birkaç önemli faktör olduğu anlaşılıyor. İlki sisteme herhangi bir güven duyulmaması. Eğer amaç kayıt dışılıkla mücadele ise nasıl oluyor da halihazırda kaçak üretim ve satış yapıldığı herkes tarafından bilinen yerlerde ticari faaliyetler devam edebiliyor sorusu en önemli sorulardan. Dolaylı vergilerin gerçekten azalacağına olan inanç da son derece düşük. İkincisi vergi kanunlarının bazı kişi ve kurumlara uygulanmıyor olduğu algısı. Bu kadar geniş çaplı ve insanları tedirgin etme ihtimali yüksek bir uygulamadan önce daha büyük olmasına rağmen daha kolay giderilebilecek sorunların çözülmesi gerekiyor anlayışı hâkim. Üçüncü ve son olarak ise ekonomi zaten kötü olduğu için, arada bir de olsa vergi ödemeden nefes almak isteyen işletmelerin bu uygulamaya tepkilerini görüyoruz.
Kayıt dışılıkla mücadele demek, ödenmesi gereken vergilerin toplanabilmesi demek. Bu da yeni vergilerin alınmasını ve dolaylı vergilerin azalmasını sağlamanın en temel yolu. Fakat, vatandaş tarafından eleştirilen bütün noktaların en kısa zamanda çözümlenmesi de eşit derecede önemli. Kaçak üretim ve satışın engellenmesi için gereken bütün adımlar ivedilikle atılmalı, vergi mevzuatının herkese eşit uygulandığı algısı bir an önce tesis edilmeli ve ekonomik koşullar acilen iyileştirilmeli. Vergi gelirleri devlete değil, hepimize ait…
