İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi, basın mensuplarına yönelik hak ihlallerini belgelemek ve kamuoyuna duyurmak amacıyla kurduğu Basına Yönelik Hak İhlalleri İzleme Komisyonu’nun ilk kapsamlı raporunu yayımladı. Komisyonun oluşumu, son dönemde gazetecilere yönelik şiddetin ve ölümlerin artmasıyla hız kazandı. Raporda, Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) verilerine göre, 2025 yılı içerisinde 35 gazetecinin öldürüldüğü de belirtildi. 

Öldürülen gazeteciler anıldı

İHD’nin açıklamasında, gazetecilerin yaşam hakkının ihlal edilmesiyle başlayan sürecin kamuoyunun dikkatini çektiği vurgulanarak, 19 Aralık 2024’te Suriye’de öldürüldüğü belirtilen gazeteciler Nazım Daştan ve Cihan Bilgin ile 27 Ocak 2025’te öldürülen gazeteci Aziz Köylüoğlu anıldı. 

Komisyonun kurulması tutuklamalarla hız hazandı

Basın özgürlüğüne yönelik ihlallerin, yalnızca gazetecilerin öldürülmesiyle sınırlı kalmadığının dile getirildiği açıklamada, 22 Aralık 2024’te meslektaşlarının ölümünü protesto eden 7 gazetecinin tutuklandığı belirtildi. Ardından İstanbul, Van ve Mersin’de gözaltına alınan 6 gazetecinin 20 Ocak 2025’te tutuklanmasıyla birlikte, hak ihlallerini sistematik olarak izlemek üzere komisyonun resmen kurulduğu kaydedildi. 

24 Temmuz’un Türkiye’de “Sansüre Direniş” günü olarak kabul edildiği hatırlatılan raporda, Anayasa’nın 28. maddesinde yer alan “Basın hürdür, sansür edilemez ” hükmünün hayata geçirilmesinin önemi vurgulandı.

AYM: Yayımlanmak istenen bilgi ve belgelerin ‘kategorik olarak engellenmesi’ sansür olarak nitelendiriliyor

Raporda, Anayasa Mahkemesi’nin 5651 sayılı Kanun’un 8/A maddesine ilişkin kararı da hatırlatıldı. Karar açıklamasında şu ifadeler yer aldı:

“İnternet ortamında yayımlanan ve insanların erişmek istediği belirli bilgilere erişimin ‘kategorik olarak kısıtlanmasını’ ya da yayımlanmak istenen bilgi ve belgelerin ‘kategorik olarak engellenmesini’ sansür olarak nitelendirmektedir.”

2025 yılı içerisinde 35 gazeteci öldürüldü

İHD, gazetecilerin yalnızca ifade özgürlüğü değil, yaşam hakkı açısından da tehdit altında olduğunu belirtti. Özellikle çatışmalı bölgelerde görev yapan gazetecilerin ciddi risklerle karşı karşıya kaldığı ifade edildi. Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) verilerine göre 2025 yılı içerisinde 35 gazeteci öldürüldü. Ölümler büyük oranda Filistin, Ukrayna, Sudan ve Honduras gibi çatışma bölgelerinde gerçekleşti. Ayrıca İran, Hindistan ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde de gazeteciler hedef alındı.

Son olarak İHD, basın ve ifade özgürlüğünün yalnızca gazetecilerin değil, toplumun da bilgi alma hakkı açısından yaşamsal olduğunu vurguladı. Kamu otoritelerinin bu özgürlüklere müdahalesinin hem hukuka hem insan hakları değerlerine aykırı olduğu belirtildi. Açıklamada şu ifadeler yer aldı:

“Yaşam hakkı en temel insan hakkıdır ve ihlal edilmesi durumunda geri döndürülemez. Hem İHEB (3. madde), hem de AİHS (2. madde) yaşam hakkının kutsallığı ile başlamaktadır.

Bu maddeler kişi özgürlüğü ve güvenliğini de güvenceye almaktadır. Anayasa’nın 17’nci maddesi de yaşam hakkını güvence altına almaktadır.”