Haftada dört gün çalışma modeli, dünyada giderek daha fazla ülke ve şirket tarafından deneniyor. Kanada, Avustralya, Belçika, İngiltere, Almanya ve son olarak Polonya’da hayata geçirilen sistem, çalışanların hem fiziksel hem de ruh sağlığında iyileşme sağlarken, şirketlere de verimlilik ve kârlılık artışı getirdi. Bilim dergisi Nature’da yayımlanan son araştırma da bu sonuçları doğruladı. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerine göre Türkiye ise, haftalık 45,7 saat ile en uzun mesai yapan ülkelerden biri. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyesi ve ALB Yatırım Başekonomisti Doç. Dr. Filiz Eryılmaz, fazla mesainin Türkiye dâhil pek çok ülkede kültürel bir norm hâline geldiğini, bu nedenle 4 gün çalışma modelinin uygulanmasının kolay olmayacağını söyledi.

Doç. Dr. Filiz Eryılmaz’ın görüşlerine başvuran Hürriyet gazetesi yazarı Fulya Soybaş, konu hakkında şöyle yazdı:

“NATURE Dergisinde yayımlanan geniş çaplı araştırmaya, 8 ülkeden 141 şirket katıldı. Bu sürede toplantı sayı ve süreleri azaltıldı, verimliliği artırmak için dijital araçlar daha fazla kullanıldı. Çalışmada 4 temel kritere odaklanıldı: Tükenmişlik, mesleki tatmin, fizik ve ruh sağlığı. Sonuç muazzam. 4 gün çalışanların daha fazla adım atarak, fiziksel olarak daha aktif olduğu, ‘tükenmişlik’ hissetmedikleri, ruh sağlıklarının ‘neşeli’, ‘üretken’ ve ‘pozitif’ olduğu, mesleki tatmin ve kurumsal aidiyetlerinin daha yüksek olduğu ve hastalık izinlerinde de önemli bir düşüş tespit edildi. İşverenin de şirket içi enerji giderleri ile üretkenliğin artması sebebiyle önemli karlılıklar yaşadığı not edildi.

Bu araştırma ilk değil. Sistemin uygulandığı Avrupa ülkelerinden gelen sonuçlarla da benzer: 4 gün çalışma, daha iyi iş-yaşam dengesi sağlıyor. Peki Türkiye ve dünyada bu sistemi hayata geçirmek neden pek mümkünmüş gibi görünmüyor?

Bursa Uludağ Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyesi ve ALB Yatırım Başekonomisti Doç. Dr. Filiz Eryılmaz, ‘Çünkü’ diyor, ‘Japonya, Çin, Hindistan, ABD, İngiltere, Türkiye gibi ülkelerde ‘fazla’ çalışma, hele de X ve Y kuşakları için, kültürel olarak kodlarında var. Ki Avrupa ülkelerinde de bu sistem zaten belli başlı ülkelerde, bazı firmalarda uygulanıyor. Mesela Japonya’da ücretsiz fazla mesai o kadar yaygın ki özel bir kelimeleri var: Karoshi. ‘Çok çalışmaktan ölmek’ demek. Çin’de, sabah 9, akşam 9, haftada 6 gün çalışma kültürü o kadar yaygın ki sistemin adı bile var: ‘996.’ Bizde de durum biraz böyle. Dolayısıyla hem çalışan hem de iş veren tarafında bu kültürün kırılması lazım önce’ diyor.

Geçtiğimiz mayısta açıklanan Avrupa İstatistik Ofisi verilerine göre, Avrupa’da 20-64 yaş arası tam ve yarı zamanlı çalışanların haftalık çalışma saati ortalaması 36 saat. Fakat çalışma saatleri ülkelere göre detaylı incelendiğinde, Türkiye, haftalık ortalama 43.1 saatle en uzun mesai yapılan ülke olarak öne çıkıyor. Türkiye’yi 41.3 saat ile Sırbistan, 41.2 saat ile Bosna Hersek ve 39.8 saat ile Yunanistan izliyor.

Doç. Dr. Eryılmaz, bu noktada şunu söylüyor:

‘Türkiye’de kayıt altındaki en uzun çalışma saati 45 saat. Bir de kayıtdışı var. Dolayısıyla bakanlıklar nezdinde çalışmalar yapılıyor olsa da uygulanması, yasa ile güvence altına alınsa bile oturtulması zor bir sistem. Çoğu işverenin ayak direyeceğini düşünüyorum.'”