Avrupa Nöropsikofarmatololjli Koleji Kongresi’nde (ECNP) sunulan yeni bir araştırmaya göre, yaşlılardaki tedaviye dirençli depresyonda  ‘gülme gazı’ olarak bilinen nitröz oksitin (N2O) solunması hızlı ve kalıcı iyileşme sağlayabilir.

Söz konusu araştırma Fransa’da yapıldı. Araştırmacılar yaş ortalaması 72 olan 60 hastayla (yüzde 66’sı kadın) çift kör, tek doz, randomize, plasebo kontrollü bir klinik çalışma yürüttüler. Yüz maskesiyle 60 dakikalık nitröz oksit tedavisinden sonraki 24 saat içinde depresyon belirtileri azaldı. Tedaviden iki hafta sonra ise nitröz oksit alanların depresyon puanlarında plaseboya (boş ilaç) kıyasla klinik olarak anlamlı bir düşüş görüldü.

Aslında maskeyle kolayca uygulanan ve hızlı etki eden depresyon tedavisi kulağa hoş geliyor. Henüz bu amaçla kliniğe gelmeyen seçenek, ‘dikensiz gül bahçesi’ değil.  

Anestezide kullanılan nitröz oksitle ilgili daha önce küçük çaplı da olsa benzer araştırmalardan, benzer sonuçlar alındı. Ancak ciddi handikapları da var. Uzmanlar meseleye temkinli yaklaşıyor.

Daha fazla çalışmaya ihtiyaç var

Üsküdar Üniversitesi Nöropsikofarmakoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden (NPFUAM) Prof. Dr. Tayfun Uzbay, bu konunun yeni olmadığını ve maddenin asıl kullanım alanının anestezi olduğunu hatırlattı.

Benzer çalışmalar yine anestezik bir madde olan ketaminle ilgili de yapılmış, heyecan yaratan sonuçlar TIME dergisinin kapağına taşınmıştı.

Ketaminin ancak hastanede kullanımına ve başka ilaçlarla iyileşmeyen dirençli depresyonda kullanılmasına sınırlı bir izin çıktı. Sonra da gündemden düştü.

Uzbay’a göre, muhtemelen üretici firma daha rahat ve geniş kullanımlı pazarlamak ya da piyasaya sürmek  istiyordu.

Uzbay nitröz oksitin ketamine benzer etki mekanizmasına sahip olduğunu anlattı: “Literatürde az sayıda yapılmış klinik çalışma var. Bunlar ilacın az sayıda denekte, major depresyon tedavisinde etkili olduğuna işaret ediyor.”

Bağımlılık yapma potansiyeli yüksek

Bazı ülkeler nitröz oksitin eğlence amaçlı satışını yasakladı. Çünkü bağımlılık yapabiliyor.  

Uzbay da konuya çok dikkatli yaklaşılması gerektiğini vurguladı: “Her ne kadar bir iki çalışma hastalarda tek dozun uzun süreli etkilerinden söz ediyorsa da etki süresinin ne olduğu ve izleyen dönemde tekrar kullanmaya gerek olup olmayacağı ya da nüks oranları belirsiz.

Bu önemli. Çünkü tekrarlayan dozlarda bağımlılık yapma potansiyeli kuvvetli.

Ayrıca eğlence amacıyla ciddi şekilde kötüye kullanılıyor.

Geçen yıl ilaçla ilişkili çalışmaları değerlendiren bir meta analize göre, her ne kadar depresyon üzerine etkili olsa da tek dozun depresyon üzerine olumlu etki süresi belirsiz.”

Bağımlılık yapan birçok maddenin ilk kullanımda öforik ve kendini iyi hissettirici, motivasyonu artırıcı etkileri olabiliyor. Ancak sürekli kullanımda bu etkilere tolerans gelişirken kişi bağımlılık hastasına dönüşebiliyor. Uzbay “Özetle çok dikkat etmek gerekir. Bu konu bilim camiasında tartışılmaya devam ediyor. Henüz güvenli kullanımla ilgili net, kanıta dayalı bir bilgi yok” uyarısında bulundu.

Anestezide kullanımı azalıyor

Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Zafer Çukurova tıbbi gazların anestezi-analjezi sağlamak, ameliyatlara yardımcı ve çeşitli tıbbi cihazları çalıştırmak için sağlık hizmetlerinde kullanıldığını söyledi. Nitröz oksit de bunlardan biri.

Çukurova 2007’den nitröz oksit kullanmadığını söyledi. Çünkü maskeyle, kolay uygulanan bu gazlar küresel ısınmaya katkıda   Bir saatlik nitröz oksit uygulamasıyla, 95 kilometrelik otomobil sürüşü kadar karbondioksit salınıyor.

Çukurova, “Nitröz oksitin yarılanma ömrü 114 yıl. Bu çok uzun bir zaman. Ameliyathanelerde daha az kirletici başka gazları kullanmayı tercih ediyoruz” dedi.