Amerikan Başkanı Donald Trump, daha önce başka hiçbir başkanın meraklı olmadığı kadar paraya meraklı, para seviyor.

Ve bu sevgisi, başkanlık makamını kendine ve ailesine para kazanmak için kullandığı iddialarını da fena halde besliyor.

İngiliz The Guardian gazetesi, iki gün önce Trump’ın ve ailesinin üç ayrı işiyle ilgili müthiş bir haber yayınladı.

Gazetede Tom Burgis imzasıyla yayınlanan bu haberi tam metne yakın paylaşıyoruz:

***

Balkanlar’da bir savcı, büyük bir davayı düşürmesi için baskı altına giriyor. Vietnamlı köylüler tahliye edileceklerini öğreniyor. Körfez’de hüküm giymiş bir kripto para baronu affediliyor.

Hepsinin ortak bir noktası var: Trump ailesinin dünya çapında servet edinme kampanyasıyla bağlantılı görünüyorlar. 

Donald Trump’ın bir yıl önce yeniden seçilmesinden bu yana, başkanlık yetkisini kişisel çıkarlarını korumak için kullanmasının Amerikan demokrasisini çürüttüğü yönündeki uyarılar giderek daha da yükseliyor. Daha az anlaşılan -ve belki de daha tehlikeli olan- ise, bunun her yerde yarattığı zarar.

Trump’ın büyük oğulları, aile şirketinin resmi sahipleri olan Don Jr. ve Eric, küresel bir anlaşma yapma hamlesi yürütüyor. Yeni golf sahaları inşa ettiler, yeni gökdelenler için izin aldılar, Trump markasını kiraladılar ve kripto para biriminde, daha önce hiç olmadığı kadar çok getiri sağlayabilecek bir girişime kucak açtılar. Eric’in ifadesiyle, bu para kazanma yöntemi ile babalarının hayattaki en güçlü adam konumu arasında “devasa bir duvar” olduğunu iddia ediyorlar. Eric yakın zamanda CNN’e verdiği demeçte, “Yaptığım hiçbir şeyin Beyaz Saray’la ilgisi yok,” dedi.

Ancak Başkan George W. Bush döneminde kıdemli bir yabancı polis yetkilisi olan ve şu anda Dekleptokrasi Projesi adlı bir yolsuzlukla mücadele örgütünü yöneten Kristofer Harrison, Trump’ı başkanın ailesiyle iş yapanlara fayda sağlayan bir “pay to play” sistemi işletmekle suçlayanlar arasında. Harrison, böyle bir yaklaşımın özellikle Çin gibi rakip güçler tarafından manipüle edilebileceğini söyledi. “Trump, otoriterlerin en çılgın hayallerini gerçekleştirdi,” dedi.

Çıkar çatışması iddialarına rağmen -Beyaz Saray tarafından reddedilen- açık bir karşılıklı çıkar ilişkisi kanıtlanmadı. Ancak Trump’ın ticari çıkarları, bozulan mahkumiyetler, transfer edilen hassas teknolojiler, gevşetilen gümrük vergileri ve kurulan ittifaklar hakkında soru işaretleri yaratıyor. Bunlardan herhangi biri, yani kamu görevinin özel çıkar için kötüye kullanılması genellikle yolsuzluk olarak bilinir.

Trump’ın ilk döneminde, başlıca endişe, yabancı yöneticilerin Trump’ın Washington’daki otelindeki pahalı süitleri cebine para koymak için alıp almayacaklarıydı. Trump, yurtdışında hiçbir aile şirketi anlaşması olmayacağına dair söz vermişti. Bu söz artık geçersiz. Başkan, aile şirketlerindeki hisselerini bir tröst hesabına yatırmış olsa da, mali açıklamaları kârların hâlâ kendisine aktığını gösteriyor.

Trump’ların en doğal müttefikleri –önce iş dünyasında, şimdi de siyasette– uzun zamandır Körfez’deki petrol monarşilerinin yöneticileri oldu; bu monarşiler kendi devletlerinin çıkarları ile ailelerinin çıkarları arasında hiçbir ayrım görmüyor.

Geçen yıldan bu yana Trump’ların bölgedeki işleri hız kazandı. Umman’da bir golf sahası; Dubai’de satılık daireler. 

Demokratların Senato lideri Chuck Schumer, Trump’ın Mayıs ayındaki Orta Doğu gezisinin “başkanlık ziyaretinden ziyade kişisel bir iş girişimi gibi” göründüğünü söyledi.

Katar’da, Nisan ayında bir devlet şirketiyle yapılan golf tesisi anlaşmasının ardından, bir sonraki ay Trump’a Air Force One olarak kullanması için bir “uçan saray” hediye edildi ve Ekim ayında bu küçük Körfez devletini savunmak için ABD birliklerini görevlendirdi. Yeni golf ve otel projelerinin halihazırda devam ettiği Suudi Arabistan’da ise, Kasım ayında veliaht prens Muhammed bin Selman’ın gözetiminde bir proje kapsamında yeni bir potansiyel girişimin haberi, Trump’ın krallığa F-35 savaş uçakları satmayı kabul etmesinden birkaç gün önce ortaya çıktı.

Trump’ın damadı ve bir dönem diplomatik elçisi olan Jared Kushner, yakın zamanda şunları söyledi: “İnsanların çıkar çatışması dediği şeye… ben dünya çapında sahip olduğumuz deneyim ve güvenilir ilişkiler diyorum.” Suudiler Kushner’in fonlarına milyarlarca dolar yatırım yaptı. Bu makale için yorum yapması istenen Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karoline Leavitt, “Medyanın çıkar çatışması yaratma çabaları sorumsuzca ve halkın okuduklarına olan güvensizliğini pekiştiriyor. Ne başkan ne de ailesi hiçbir zaman çıkar çatışmasına girmedi ve girmeyecek.” dedi.

Barack Obama’nın ulusal güvenlik danışman yardımcısı Ben Rhodes, Trump’ın yaklaşımının “bir süper güce bağlı eski moda bir dolandırıcılıktan başka bir şey olmadığını” savunuyor.

“Görmediğimiz zararın haddi hesabı yok,” diyor Rhodes. “Yolsuzluk,” diye düşünüyor, “Jeopolitikte artık norm haline geldi.”

‘Linç atmosferi’

Trump’ın geçen Kasım ayındaki seçim zaferinden iki hafta sonra sisli bir Belgrad sabahı, Estela Radonjic Zivkov ofisine vardığında Sırbistan devlet güvenlik teşkilatından iki memurun kendisini beklediğini gördü. Zivkov, tarihi alanların korunmasını denetleyen enstitünün başkan yardımcısı. “Yaptığım iş son derece ödüllendirici,” dedi. “Kültürel mirası en anlamlı ve sorumlu şekilde korumamı sağlıyor.”

Emniyet görevlileri kendilerini kibarca tanıttılar ve ona bir uyarıda bulundular: Başkentin en yankı uyandıran alanlarından birinin bir otel ve kuleye yer açmak için yıkılması kararına itiraz etmeyin.

Söz konusu bina, Slobodan Milošević’in Bosnalı Müslümanlara yönelik soykırımını sona erdirmek için düzenlenen NATO taarruzunda bombalanan eski Yugoslavya ordu karargahıydı.

Ajanlar, projede bir “devlet çıkarı” olduğunu açıkça belirtti. The Guardian tarafından görülen bir anlaşma, projeyi “özel öneme sahip” olarak nitelendiriyor. Bunlar sıradan müteahhitler değildi. 500 milyon dolarlık (378 milyon sterlin) bir otel ve apartman binası olan Trump Tower Belgrade, Sırp başkentine “rakipsiz bir lüks” getirecekti.

2017’den beri Sırbistan’ı yöneten otoriter eski Milošević propagandacısı Aleksandar Vučić’in müttefiklere ihtiyacı vardı. Yolsuzluğa karşı kitlesel protestolar büyüyordu. Vladimir Putin’i desteklediği için Avrupa’da pek dostu yoktu.

Jared Kushner, projeyi hayata geçirmek için aylar önce ziyaret etmişti. Sadece resmi onaya ihtiyacı vardı. 

Ajanlar Zivkov’un ofisine geldiğinde, Zivkov güvenlik güçlerinin kültürel meselelere müdahalesini “alışılmadık ve endişe verici” buldu. Uyarılarını görmezden gelerek konuştu, ancak nafile. 

Alanın koruması iptal edildi. Mart ayında Don Jr, Vučić’in ifadesiyle “Sırbistan ve ABD arasındaki ikili ilişkiler hakkında samimi bir sohbet” için Belgrad’a geldi. Don’un podcast’inde hararetli bir sohbet gerçekleştirdiler.

Ancak daha sonra Trump Tower Belgrade şüpheye düştü. Organize suçlar başsavcısı Mladen Nenadić, alanın koruma statüsünü iptal ederken evrakta sahtecilik yaptığını itiraf eden miras enstitüsü başkanını tutukladı. Soruşturma ilerledi ve eski bir yetkili, Vučić’in üst düzey müttefiklerini suçladı.

Rejim, savcıya karşı devlet medyasıyla bir kan davasıyla karşılık verdi ve savcı ayrıca ayrı bir davada eski bir bakanı da suçladı. Kasım ayı başlarında, ulusal savcılık, Vučić’i “uydurma davalar” açan “yozlaşmış savcı çeteleri” hakkındaki yorumları nedeniyle azarladı ve başkanın “linç atmosferi” yaratarak soruşturma üzerinde “yetkisiz bir etki yaratmaya çalıştığını” söyledi.

7 Kasım’da, Vučić’in parlamentodaki destekçileri, Trump Kulesi’nin ilerleyişini kolaylaştırmak için bir yasa çıkardı. Trump’ın ailesinin özel muamele gördüğü şüphe götürmez; ancak Sırp rejiminin karşılığında ne aldığı, varsa, o kadar da açık değil.

Maliye bakanı ve Vučić’in kilit müttefiki Siniša Mali, “Yeni ABD yönetimiyle ilişkiler konusunda, [Trump’ın gayrimenkul] projesinin son politika kararları üzerinde hiçbir etkisi olmadığı açık” dedi. ABD, Trump’ın getşirdiği gümrük vergilerini Sırbistan’a en üst sınır olan yüzde 35 olarak uyguluyor. Ekim ayında ABD, Sırbistan’ın petrolünün çoğunu sağlayan Rus petrol şirketine yaptırım uyguladı. Mali, Guardian’a verdiği demeçte, “haksız nüfuz” iddialarının kanıta dayanmadığını söyledi.

Sırbistan’ın komşuları arasında Romanya ve Arnavutluk gibi AB içinde ve dışında kırılgan demokrasiler de bulunuyor. Son aylarda Trump ailesi her iki ülkede de gayrimenkul yatırımları duyurdu. Kurumları daha da zayıf olan yerlerde de büyük planları var.

“Sen benim sırtımı kaşı, ben de seninkini kaşıyayım”

Eric Trump, Mayıs ayında  Vietnam’da ailesinin 1,5 milyar dolarlık yeni golf tesisinin temel atma töreninde altın ve gümüş konfeti yağmuruna tutuldu. Başbakan’ın yanında sahnenin ortasında oturan Trump, çok memnun görünüyordu. Bir gayrimenkul geliştirme projesi için izin almanın genellikle yıllarca süren engellemeler gerektirdiği bir ülkede, Trump’ın girişimi üç ayda onaylandı.

The New York Times’ın elde ettiği bir belgede, Vietnamlı yetkililer, “Proje, Başkan Donald Trump ve yönetimi tarafından kişisel olarak ilgi gördü” diye yazdı. Trump’ları planlama kurallarına bağlı kalarak bekletmek, “Vietnam’ın ABD ile, özellikle de Başkan Donald Trump yönetimiyle ilişkilerini olumsuz etkileyebilecek” bir gecikmeye yol açacaktı. Bu nedenle, çevresel inceleme de dahil olmak üzere yasa gereği gerekli olan incelemeler kısıtlandı.

Başkanlık dosyasına göre, Trump, ismini lisanslamak için yerel bir müteahhitten derhal 5 milyon dolar alacaktı. Buna karşılık, yetkililer, Hanoi’nin kuzeyindeki çiftlikleri yıkılacak köylülere, diğer şeylerin yanı sıra “doğa temalı” bir golf sahası, metrekare başına sadece 12 dolar gibi düşük bir tazminat ve biraz pirinç veriyor. Tek partili devletteki bir çiftçi, bir muhabire, “Pazarlık yapma hakkımız yok” dedi.

Nisan ayında, Eric’in temel atma törenine katılmasından bir ay önce, babası Kurtuluş Günü ithalat vergilerini ilan etmişti. Vietnam, en yüksek oranlardan biri olan %46’lık yüksek bir oranla karşı karşıyaydı. Mayıs ayında, Trump’ın ticaret müzakerecisi Vietnam’la görüşmelerde bulundu. Günler sonra Eric indi, yerlilere el salladı ve temel atma törenine geçti. Temmuz ayında Vietnam, İngiltere’den sonra ABD ile gümrük vergisi anlaşması yapan ikinci ülke oldu ve gümrük vergisini yarıdan fazla azaltarak %20’ye indirdi.

Gümrük vergisi indiriminin ticari avantajlar için açık bir ödül olduğuna dair hiçbir kanıt ortaya çıkmadı. Bu indirim, ülkenin imalat sanayine bağımlı birçok Vietnamlı için bir rahatlama oldu. Ancak sorular devam ediyor. Analistler, siyasi çıkarların satılık olduğu şüphesini uyandıran bu tür bir anlaşmanın yolsuzlukla mücadeleyi olumsuz etkileyebileceğini söylüyor.

Chicago Üniversitesi’nde Vietnam uzmanı ve Örümcek Ağı Kapitalizmi kitabının yazarı Kimberly Kay Hoang, Vietnam yöneticilerinin “Trump ile de Çin ile yaptıkları oyunu oynadıklarını” söyledi: “Sen benim sırtımı kaşı, ben de seninkini, bu anlaşmaları yapacağız ve bundan az sayıda insan faydalanacak.”

Trump ailesinin Hindistan, Filipinler ve Güney Kore’de gayrimenkul girişimleri var; her biri gümrük vergilerinden tehdit altındaki büyük ihracatçılar.

‘Kripto sermayesi’

Reuters’ın hesaplamalarına göre, Trump ailesinin bu yılın ilk yarısındaki geliri 17 kat artarak 12 ay önceki 51 milyon dolardan 864 milyon dolara çıktı. Bunun %90’ından fazlası gayrimenkulden değil, kripto para biriminden geldi. Trump ailesinin temsilcileri bu rakamları sorguladılar, ancak bu yeni girişimin onlar için oldukça kazançlı olduğu açık. 

Trump, yeniden seçilmesinden iki ay önce World Liberty Financial’ı kurduğunda, bunun “Amerika’yı dünyanın kripto başkenti” haline getirmeye yardımcı olacağını iddia etmişti. Üç oğlu – Don Jr., Eric ve 19 yaşındaki Barron (net serveti yaklaşık 150 milyon dolar) – yemin edene kadar Trump’ın kendisi gibi kurucu ortaklar olarak adlandırılıyor.

Trump’ın ikinci döneminin dördüncü ayında, World Liberty, USD1 dijital para biriminin devasa bir işlem için seçildiğini duyurdu. Dünyanın en büyük kripto borsası Binance, hissesini Birleşik Arap Emirlikleri’ne ait MGX adlı bir devlet fonuna satıyordu. 2 milyar dolarlık bedel dolar olarak ödenebilirdi. Bunun yerine Binance, yeni basılmış 2 milyon USD1 alacaktı.

USD1, gerçek bir para birimine sabitlenmiş bir kripto para birimi olan stablecoin olduğu için, World Liberty ihraç ettiği her token için bir dolar tutuyor. Bu rezervlerin faiz ve yatırım getirilerinden para kazanıyor. Bu tek anlaşmayla rezervlerde meydana gelen 2 milyar dolarlık artış, Trump’ın şirketine yılda on milyonlarca dolar kazandırabilir.

Aynı dönemde, Binance’in stratosferik zengin Çin doğumlu kurucusu Changpeng Zhao, Trump’tan bir şey istedi. Zhao, ABD’nin kara para aklama yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle Kaliforniya’da bir hapishanede dört ay hapis yatmıştı. Savcılar, yaptırım uygulanan Rusların, El Kaide’nin ve diğer çeşitli grupların Binance üzerinden yasadışı para transferine izin vermenin -ki Binance 4 milyar dolar para cezası ödedi- “ABD ulusal güvenliğine önemli zarar verdiğini” belirtti.

CZ olarak bilinen Changpeng Zhao, serbest bırakıldıktan sonra BAE’deki evine döndü. Sabıka kaydı, Binance’in ABD’de yeniden kurulmasının önünde bir engel gibi görünüyordu. 2 milyar dolarlık anlaşmanın USD1 ile yapıldığı ortaya çıktığı sırada, Mayıs ayında af başvurusunda bulundu. 23 Ekim’de Zhao, X’te şöyle yazdı: “Bugünkü af için ve Başkan Trump’a Amerika’nın adalet, inovasyon ve hakkaniyete olan bağlılığını sürdürdüğü için minnettarım.”

World Liberty’nin avukatları, The Guardian’a, “CZ ile Başkan Trump arasında bir karşılıklı çıkar ilişkisi içeren bir anlatı” yayınlamaları halinde “olağanüstü riskler” alacaklarını söyledi. Binance hisselerinin satışının USD1 cinsinden yapılması için sağlam bir iş gerekçesi olduğunu söylediler. Binance’in Emirliklerden ödemeyi USD1 cinsinden yapmalarını istediği yönündeki haberleri yalanlayarak, Emirliklerin işlem için kripto para birimini Binance’in değil kendilerinin seçtiği yönündeki açıklamalarına işaret ettiler.

Zhao’nun affı sorulduğunda Trump, “kim olduğunu bilmediğini” iddia etti. “Birçok iyi insanın isteği üzerine onu affettim” dedi. Bu, affın 2 milyar dolarlık anlaşmayla bağlantılı olup olmadığı konusunda soruları gündeme getirebilir. Aynı şey, Emirliklerin USD1 cinsinden işlemdeki payı için de söylenebilir. Günler sonra Trump, BAE’ye en çok rağbet gören ABD teknolojilerinden biri olan yapay zeka çiplerine erişim izni verdi.

Trump’ın desteğinin satın alınabileceği görünümü, uluslararası ilişkileri yeniden şekillendiriyor gibi görünüyor. Endonezya’da Çevre Bakanlığı, Trump’ın tatil köyü üzerindeki çalışmalarını durdurdu. Ekim ayında Mısır’da düzenlenen Gazze zirvesi sırasında, Endonezya cumhurbaşkanı Trump’la ailesinin ticari çıkarları hakkında telaşlı bir şekilde konuşurken yakalandı. Prabowo Subianto, “Eric’le görüşebilir miyim?” dedi. Trump, “Eric’e söyleyeyim,” diye yanıtladı. “Çok iyi bir çocuk.”