Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, günlük koronavirüs istatistiklerini açıkladığı tabloda yer alan ‘hasta sayısı’ hanesinin testi pozitif çıkan tüm hastaları temsil etmediğini itiraf etti. Hasta sayısı, tedavi altına alınan vakaları temsil ediyormuş, testi pozitif çıkan vakaların büyük çoğunluğunu ise sayıları açıklanmayan ‘belirti göstermeyenler’ oluşturuyormuş.
Sağlık Bakanlığı’nın günlük salgın istatistiklerini açıkladığı turkuvaz renkli tabloyla ilgili kafa karışıklığı 29 Temmuz’da tablodaki hane başlıklarının değişmesi ile ortaya çıkmıştı. 28 Temmuz’a kadar ‘bugünkü vaka sayısı’ olan hanenin başlığının 29 Temmuz’da ‘bugünkü hasta sayısı’na dönmesi en çok kafa karıştıran değişiklikti (iki tablonun karşılaştırması aşağıda).
Koca basına yeni tablo ile ilgili verdiği bilgide sadece yoğun bakım ve entübe hasta sayısının tablodan çıkarıldığını açıklamış, ‘vaka sayısı’ yerine ‘hasta sayısının’ kullanılmasına hiç değinmemişti. Koca konuyla ilgili kuşkuları dillendiren haber ve yorumlara rağmen düne kadar sustu. Açıklaması ise CHP Ankara Milletvekili Murat Emir’in 10 Eylül günü hasta sayısının 1512, vaka sayısının 29 bin 377 olduğunu gösteren belgeyi paylaşması sonrası geldi. Koca’nın belgedeki 1’e 20’lik farkı doğrulamamakla birlikte hala ‘vaka sayısı’ bilgisini vermekten kaçınması altı çizilmesi gereken bir not.
Bakan Fahrettin Koca’nın açıklamalarının satır başlarıyla geniş bir özetini aşağıda bulabilirsiniz:
‘Her vaka hasta değildir’
- “Testten ve vakadan bahsederken, şimdi daha çok taşıyıcıdan, hastadan, ağır hastadan söz ediyoruz.”
- “Şunu bilmemiz gerekiyor. Her vaka hasta değildir. Çünkü testi pozitif çıktığı halde hiçbir semptom göstermeyenler var ve büyük çoğunluğu bunlar oluşturuyor. İz sürücüler olan filyasyon ekiplerimiz ağırlıkla bunları tespit ediyor. Bu kişilere asemptomatik pozitifler diyoruz. Bunların salgın açısından önemi, bulaştırıcı yani taşıyıcı olmalarıdır. Eğer tespit ve izole edilmezlerse, salgının büyümesine yol açarlar. Gerekli destekle izole edildiklerinde, bu kişilerin testi, ortalama 1 hafta sonra zaten negatif çıkmaktadır.”
- “Asemptomatik koronavirüs pozitifleri, sürecin birinci dereceden sorunu görmek, salgına bakışta hala mart ayında kalmış olmak demektir. Küresel ölçekte geçerli bakış açısı da budur. Yukarıdaki açıklığa ilave olarak, basitçe bilmemiz gereken diğer şey, semptom gösteren kişinin taşıyıcı olduğu gerçeğidir.”
- “Salgının ilerlemiş aylarında, sayıca biriken ve salgınla mücadelede önem arz eden kişiler, hastalar bunlar arasından çıkmaktadır. Artış gösteren hasta sayısına karşı, öne çıkan konumuz, sağlık sisteminin gücünü korumasıdır. Her gün açıklanan ve üzerinde durduğumuz ‘Yeni Hasta Sayısı’ asıl dikkat konusu olmalıdır.”
- “O halde durumun özü şudur. Test sonucu pozitif çıkanların her biri bir vakadır. Bunların büyük kısmı belirti göstermeyen taşıyıcılardır. Kalan kısmı ise hastalık bulgusu olup tedavi altına alınan hastalardır. Bir kısmını evde, önemli bir kısmını da hastanede takip ve tedavi ediyoruz. Hastanede tedavi altına aldıklarımızı ayrıca yatan hasta olarak raporluyoruz.”
Ağır hasta nedir?
- “Kovid-19’un viral solunum yolu enfeksiyonu olmanın ötesine geçip, sistemik hastalık halini alması ve hastayı dış desteğe ihtiyaç duyar hale getirmesi durumunda, hastayı ‘ağır hasta’ olarak tanımlıyoruz. Kan oksijen düzeyi belli düzeyin altında olan veya entübe edilen hastalarımızı bu şekilde rapor ediyoruz.”
- “Belirtisi ister olsun ister olmasın, testi pozitif çıkmış herkesi ifade eden vaka kelimesi ile hasta kelimesi aynı değildir.”
- “Hastayla ağır hasta arasındaki fark açıktır. Sahadaki mücadele ile hastanedeki mücadele de artık kısmen ayrıdır. Salgının altıncı ayında öne geçen, sağlık sisteminin kendisidir. Bunlar anlaşıldığı zaman her şey önem sırasında yerini bulur.”
Peki ya ölüm sayıları doğru mu?
- “Türkiye’de ölüm bilgileri iki kaynakta toplanır: Bunlardan birisi belediyelerin defin kayıtları, diğeri ise Türkiye İstatistik Kurumu’dur. İki ayrı veritabanının birlikte kullanımı yanlıştır. Bazı kategorik bilgiler yanlış yorumlanıyor.”
- “Ölüm bildiriminde kullanılan form yeni değildir, 2013’ten beri kullanılmaktadır. Belgede yer alan, ‘ölüm şekli’ ile ‘ölüm nedeni’ haneleri önemli . Ölüm şekli hanesinde, bir kişinin örneğin silahlı saldırı gibi adli bir vakada mı yoksa normal şekilde mi hayatını kaybettiğinin cevabının yer alıyor. Bu hanede, hastalığa bağlı doğal ölümün izahı için “bulaşıcı hastalık” veya “bulaşıcı olmayan hastalık” açıklaması da eklendi.
- “Kayıtlar bu yılki toplam ölümlerin yaklaşık onda 1’inde ölüm şeklinin bulaşıcı hastalık sonucu doğal ölüm olduğunu göstermektedir. Onda 9’u ise bulaşıcı olmayan hastalık, yaşlılık ve benzeri şeklinde işaretlenmiştir. Bu hanedeki bilgi ölümün nedenini hastalık bazında göstermez. Buradan Kovid-19 ölüm sayıları anlaşılmaz. Bulaşıcı tek hastalığın Kovid-19 olduğunu düşünen varsa yanılıyor. Raporda ‘ölüm nedeni’ hanesi asıl bilgi veren kısımdır. Bu hanede hastayı takip eden doktorun kaydı ikinci bir hekim tarafından onaylanarak kesinleşmektedir. Defin sonrası alınan kesim ölüm raporunda hastanın onaylanmış ölüm nedeni bu hanede yer almaktadır. İstatistiklerde Kovid-19’un ölüm nedeni olarak gösterilebilmesi buradaki veriye dayanır.”
- “Belediyelerin verileri, kendi illerindeki defin sayılarını ortaya koyar. Türkiye İstatistik Kurumu verilerinde dağılım, ölen kişilerin ikamet adresine göre yapılmaktadır. Yani kişi İstanbul’da yaşadığı halde ikamet adresi şayet Sivas ise TÜİK onu Sivas olarak kaydeder. Dolayısıyla belediye ile TÜİK verileri arasında bir fark oluşur. Bu farkı yılın 9. ayında görürsünüz. Fakat 31 Aralık’tan yeni yıla devrettiğinizde toplam vefat sayıları iki kaynakta eşitlenir. 11 il belediyesi verilerine bakıp sonuç çıkarmak veya bu iki kaynağı harmanlamak yanlıştır (Koca rakam örnekleriyle bu görüşünü ayrıntılı açıkladı)”
- Ölüm nedenleri TÜİK tarafından Dünya Sağlık Örgütü’nün standart sınıflamasına göre yayınlanır. Bu sınıflamada enfeksiyon ve parazit hastalıkları başlığı altında 21 alt başlık ve 932 hastalık bulunuyor. Bunlar arasında bağırsak enfeksiyonları, hepatit, tüberküloz, AIDS’in yer aldığını dile getiren Koca, Kovid-19’un ise şu an için en çok akla gelenler.”
- “Geçtiğimiz yılın ilk 9 ayında 21 başlık altındaki 932 hastalık sebebiyle 8 bin 977 kişi öldü. Bu yıl ise Kovid-19 hariç 8 bin 785. Geçen yıla göre üstelik daha azdır. Kovid ölümlerinin bulaşıcı hastalık başlığı altında verilmediği açıktır. Bunları sırf ‘bulaşıcı hastalık sebebiyle ölüm’ diye Kovid-19 hanesine yazan varsa yanılıyor.”