Acaba Amerikalılar, Amerikan Başkanı Donald Trump’la ilgili ne duysalar şaşırırlar?

Başkan Trump sürekli bu sınırları zorlayan bir siyasetçi.

Onun kadınlarla ilgili ağza alınmayacak şeyler söylediğini duydu Amerikalılar; bazı kadınların ondan “Bana tecavüze kalkıştı” diye şikayet ettiğini, onun da bu şikayetleri konu mahkemeye gitmeden para vererek susturduğunu öğrendiler; şimdi de başkanlarının aynı anda hem kendi iddia ettiği kadar zengin olmadığını hem de onun en fakir Amerikalılar kadar bile vergi ödemediğini, üstüne üstlük Federal hükümetten dünya kadar vergi iadesi aldığını öğrendiler.

Ama galiba bu son öğrendikleri bilgi, Amerikalıların kendi başkanları hakkında sadece şaşırmalarına değil ona çok kızmalarına da neden olacak.

The New York Times gazetesi, gazetenin genel yayın müdürünün söylediğine göre son dört yıldır, yani Donald Trump başkan olmazdan önceden beri onun mali durumunun ve en önemlisi vergi beyannamelerinin peşinde kalabalık bir gazeteci ekibini çalıştırıyor.

Bu ekip daha önce, Trump’ın yıllar öncesine ait bazı vergi beyannamelerini buldu ve yayınladı. O zaman çok ses getiren bu haberler Amerika’da o kadar önemli kabul edildi ki, gazete ve muhabirleri 2018 yılında dünyanın en saygın gazetecilik ödülü kabul edilen Pulitzer’i kazandılar.

Ama esas bomba bu pazar günü patladı. The New York Times, Trump’un son 18 yıla ait vergi beyannamelerinin tamamını elde etmişti. Şimdilik bu beyannamelerin kendilerini yayınlamıyorlardı; çünkü onlara bu belgeleri ulaştıran kaynaklarını korumaya çalışıyorlardı ama beyannameleri aylarca incelemişler ve inanılmaz bazı bilgilere erişmişlerdi.

Bu bilgilerin ne olduğuna geçmezden önce bir konuda bilgi vermeliyim: The New York Times’ın haberinin kaynağı olan belgeler, Donald Trump hakkında yapılmış bir soruşturmanın raporları değil; tam tersine bizzat Trump tarafından Amerikan vergi idaresine (Internal Revenue Service – IRS) verilmiş olan beyannameler. Yani, Times’ın haberine konu bilgilerin tamamı Trump tarafından yapılmış beyanlar. Trump yalan, yanlış veya eksik beyanda bulunmuş olabilir elbette.

Trump’ın karanlık vergi macerası

Şimdi gelelim The New York Times’ın bu beyannamelerde bulduklarına:

• Donald Trump, incelenen 18 yıllık beyannamenin 11’inde hiç gelir vergisi ödememişti.
• Trump’ın vergi ödedi gözüktüğü 7 yıldan ikisi başkan seçildiği 2016 ve Başkanlık görevi yaptığı 2017 yılları. Bu iki yılda da Trump, 750’şer dolar gelir vergisi ödemiş. 750 dolar vergi demek, en düşük gelirli Amerikalıların yıllık vergisi demek.
• Vergi ödediği diğer yıllara ilişkin olarak daha sonra çıkan bir yasadan yararlanmak için başvurmuş ve toplamda 72.9 milyon dolar vergi iadesi almıştı. Ama IRS yıllardır bu iadenin haksız yapıldığı iddiasıyla Trump aleyhinde soruşturma yürütüyor. Trump’ın avukatlarından Cohen, geçen yıl Amerikan kongresine verdiği bir ifadede, “Trump bir seferinde bana elindeki IRS çekini gösterdi, ‘Federal Hükümetin bu kadar aptal olduğuna inanamıyorum, bana milyonlarca dolar iade ettiler’ dedi” diye konuşmuştu.
• Trump’ın adıyla anılan ve onun en önde gelen, en prestijli işlerini oluşturan işlerin büyük çoğunluğu, ki buna golf sahaları da dahil, ciddi miktarda para kaybediyordu. Bu para kayıpları ona vergisini azaltma konusunda yardımcı oluyordu.
• Kendi beyannamelerine göre yüzlerce milyon dolar borcu vardı ve bu borçların tamamına şahsen de kefil olmuştu ve bu borçları geri ödeme vakti yaklaşıyordu.
• İşlerinde ciddi zarar açıklamasına rağmen kendisi milyarder gibi yaşamaya devam etmiş, hatta çoğu kişi tarafından “kişisel harcama” kabul edilmesi gereken pek çok şeyi için (oturduğu evler, özel uçaklar, hatta 70 bin doları bulan kuaför giderleri) vergi indirimi almıştı.
• Ivanka Trump, bir yandan Trump şirketlerinde maaşla çalışıyor gözükürken bir yandan da yapılan her işten “danışmanlık ücreti” adı altında ücret alıyordu.
• Trump, Amerika tarihinin belki en zengin başkanı ama yine de gelmiş geçmiş bütün başkanlardan daha az vergi ödedi. Barack Obama ve George W. Bush, görev süreleri boyunca yılda 100 bin dolardan fazla vergi ödediler.
• Trump kendi zenginlik iddiasına göre Amerika’nın en çok gelir elde eden yüzde 0.001’lik (yüz binde 1’lik) grubundan. Ancak gazetenin hesabına göre Trump, son 20 yılda aynı zenginlik grubu mensuplarının ödediği ortalama gelir vergisinden toplamda 400 milyon dolar daha az vergi ödedi.
• Bir çarpıcı örnek ailenin düzenli biçimde ev olarak kullandığı bilinen Bedford, New York’taki devasa çiftlik. Burası çok sayıda gazete ve Tv röportajında aile üyeleri tarafından “evimiz” olarak nitelenmesine rağmen Trump’ın vergi beyannamesinde “yatırım” olarak gözüküyor. Bu sayede Trump bu ev için ödediği yıllık 2.2 milyon dolarlık emlak vergisini gelir vergisinden düşüyor.
• Times’ın ilginç bulgularından biri de şu: Trump’ın şirketi, adı verilmeyen bir “danışman”a Hawai ve Vancouver’daki otel projeleri için 747 bin 622 dolar ödemiş. Kızı Ivanka Trump, 2017 yılında Beyaz Saray ekibine resmen dahil olduğu için bir gelir deklarasyonunda bulunmuş, tesadüfe bakın ki aynı miktarda bir “danışmanlık geliri” elde etmiş. Kendi şirketinden.

Bu sefer can evinden vuruldu

The New York Times’ın haberi o kadar uzun ve ayrıntılı ki, burada yazdığım bilgileri daha da arttırmak mümkün ama Türkiye’de bu bilgiler ne kadar ilgi çeker tartışmalı.

O yüzden işin özüne gelelim. İşin özünde Trump’ın kendisi için kurduğu “zengin insan” imajı var. Zengin ve güçlü. Ama bu vergi beyannameleri bu imajı doğrulamıyor. Ya Trump söylediği kadar (Kendisinin milyarder olduğunu iddia ediyor) zengin değil veya vergi kaçırıyor. Hatta büyük olasılıkla ikisi de doğru: Yani ne Trump kendi iddia ettiği kadar zengin ne de vergi kayıtları temiz.

Tam da bu nokta onu can evinden vuracak gibi duruyor; çünkü hangi sosyal sınıfa mensup olursa olsun, hangi ideolojik yönelimde dahil olursa olsun bütün Amerikalıların paylaştığı bir hassasiyet vergi konusu.

18 yaşını doldurmuş her Amerikalı bir gelir elde etsin etmesin her yıl vergi idaresi IRS’ye vergi beyannamesi doldurur. Gelir elde edenler kendi vergilerini kendileri öderler. Yani bizdeki gibi, örneğin memur veya işçi olarak çalışanların vergilerinin onlar adına işverenleri tarafından ödenmesi diye bir usul yok.

Böyle olduğu, yani her Amerikalı kendi vergisini kendisi ödediği için de bu konu büyük bir hassasiyetin konusudur. Hem herkesin vergisini doğru dürüst ödemesi hem de toplanan vergilerin doğru yerde harcanması konusu Amerika’da büyük bir hassasiyetin konusudur, siyasi partileri aşan bir duyarlık vardır bu konuda.

O yüzden Trump’ın iddia ettiği zenginliğine rağmen yılda sadece 750 dolar gelir vergisi ödediğinin ortaya çıkması onu kendi taraftarları arasında bile çok zor durumda bırakacaktır.