Avrupa Komisyonu’nun 2023’te sunduğu taslak, her yıl Avrupa yollarından çekilen yaklaşık 6,6 milyon aracın en az 3,5 milyonunun kayıtsız şekilde çevreye zararlı yöntemlerle elden çıkarılmasını önlemeyi hedefliyor. Yeni düzenleme ile araçların geri dönüşüm oranlarının artırılması, belgesiz ihracatın önlenmesi ve atıkların doğaya zarar vermeden bertaraf edilmesi amaçlanıyor.
Düzenlemenin en kritik noktalarından biri, pazara sunulacak her yeni aracın “geri dönüştürülebilirlik sertifikası” taşıma zorunluluğu. Üreticiler; aracın söküm süreci, tekrar kullanılabilecek parçalar, tehlikeli materyaller gibi tüm teknik detayları belgelemek zorunda olacak. Özellikle kurşun, cıva, kadmiyum gibi zararlı kimyasallara yönelik katı sınırlamalar getirilecek.
Taslağın 25. maddesiyle hayatımıza girecek olan “Dijital Araç Pasaportu” sistemi, her araca bir kimlik belgesi kazandıracak. Bu dijital pasaport; aracın üretiminde kullanılan malzemeleri, geçmiş bakım kayıtlarını, sahip değişikliklerini, kaza bilgilerini ve hurdaya ayrılma tarihlerini içerecek. Avrupa çapında merkezi bir veri tabanına bağlı olacak sistem, ikinci el pazarında şeffaflık sağlarken, çevreye zarar veren araçların zamanında tespitini kolaylaştıracak.
Türkiye neden daha çok etkilenir?
Türkiye, Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği içinde yer aldığı için bu düzenlemeden doğrudan etkilenecek ülkeler arasında. 2025 itibarıyla otomotiv ihracatının %72’sinden fazlasını AB ülkelerine yapan Türkiye için bu değişiklik hayati önem taşıyor. Türk otomotiv firmaları için bazı zorunluluklar doğacak:
*Geri dönüştürülebilirlik sertifikası olmayan araçlar ihraç edilemeyecek.
*Üretim aşamasında dijital pasaport sistemine entegrasyon zorunlu olacak.
*Kimyasal bileşenler konusunda şeffaflık ve uygunluk kriterleri karşılanmalı.
*Türkiye’nin hurda araç yönetimi ve yasal altyapısı yeniden ele alınmalı.
Araç sahiplerini ne bekliyor?
Yasalar, yalnızca yeni araç üreticilerini değil, mevcut araç sahiplerini de dolaylı yoldan etkileyecek:
*İkinci el araç ihracatında çevresel uygunluk ve dijital pasaport zorunluluğu, satışları zorlaştırabilir,
*Yedek parça tedariğinde sürdürülebilirlik ilkeleri, bazı eski araçların bakımını pahalı hale getirebilir,
*Hurda araçlara yönelik teşviklerin artırılması ve yüksek emisyonlu araçlara özel vergi düzenlemeleri gündeme gelebilir,
*Araç muayenelerinde çevre dostu kriterlerin ön plana çıkması bekleniyor.
Hangi araçlar hurda statüsüne girebilir?
Yasada hurdaya ayrılacak araçlar açıkça tanımlanmasa da bazı gruplar risk altında:
*Emisyon standardı düşük, eski model araçlar (özellikle Euro 3 ve altı)
*Geri dönüştürülebilirlik sertifikası bulunmayan ithal ikinci el araçlar
*Dijital pasaport sistemine entegrasyon sağlanamayan araçlar
*Tehlikeli materyaller içeren otomobiller (örneğin kurşun, cıva, asbest barındıranlar)
TGRT Haber’in İtalyan otomotiv haberleri sitesi alvolante.it’ten derlediği habere göre, Düzenleme şu an Avrupa Parlamentosu, Konseyi ve Komisyonu arasında müzakere aşamasında. Avrupa basınına yansıyan bilgilere göre; yasa taslağının 2026-2027 döneminde yürürlüğe girmesi bekleniyor. Yükümlülükler kademeli olarak devreye alınacak ve uygulama sürecine geçiş aşamalı şekilde gerçekleşecek.
Yeni ELV düzenlemesi, Türkiye otomotiv sektörü için ciddi bir sınav olacak. Uyum sağlanması halinde, Avrupa pazarında rekabet gücü korunabilir. Ancak gerekli altyapı ve yasal dönüşüm sağlanamazsa, hem üreticiler hem de araç sahipleri için ciddi kayıplar yaşanabilir.
