Bir Nobel haftasını geride bıraktık. Bu yılın bilim Nobelleri bize unutmaya yüz tuttuğumuz bir şeyi hatırlattı.

Pazartesi günü Nobel Tıp Ödülü açıklandı. Ödülü paylaşan üç bilim insanı, insanın otoimmün sisteminin en önemli sırlarından birini çözmüşlerdi. Bu da kendi T hücrelerimizin nasıl olup da hangi hücreyi “yabancı” görüp saldırdığının mekanizmasıydı.

Nobel’e giden araştırma, ödülün sahiplerinden biri olan Japon doktorun 1980’lerde başladığı çalışmalara dayalıydı. Uzun ve yavaş bir bilimsel üretim süreci sonunda ödülünü almıştı. Ama en başlangıçta bu sonucu kestirmeye imkan yoktu, bilim insanları birbirlerinin çalışmalarının üstüne yeni yeni binalar inşa ederek buraya varmıştı. Şu anda bu çalışmalar, halen devam eden 200’den fazla klinik araştırmanın temelini oluşturuyor; kanserden romatizmaya bir sürü hastalığın sırrı burada gizli.

Salı günü bu kez Nobel Fizik Ödülü açıklandı. Onu da üç bilim insanı paylaştı. Ödül, kuantum mekaniğinin iki enteresan fenomeninin nasıl olup da çıplak gözle de görülebilir etkiler yarattığı hakkındaydı.

Bunlardan biri, kuantum tünelleme adı verilen etkiyle ilgili. Aslında tünelleme yapacak kadar enerjisi olmadığı halde nasıl olup da elektronun bir şeylerin içinde geçebildiğine (tünelleme yapabildiğine) dair bu araştırma, bize cep telefonlarımızı verdi aslında. Ama 1980’lerde araştırmayı yapan bilimcilerin bunu kestirebilmesine, hatta herhangi bir pratik uygulamayı tahmin etmesine imkan yoktu.

Yine çok uzun soluklu, 40 yıla varan çalışmaların üst üste binmesi sayesinde bugün olunan yere geldik ve üç bilim insanı ödülü aldı.

Son olarak Nobel Kimya Ödülü. Ödülü kazanan üç kimyacı “metal-organik”lerle ilgili çalışmalarıyla ödülü aldılar. Peki nedir bu “metal-organik”ler? Bunlar son derece ilginç moleküller, onları oluşturan atomlardan beklenmeyecek derecede geniş ve yüksek yüzölçümleri oluyor.

Bu ilginç molekülleri çalışmaya başladıklarında onlar sadece ilginçti, herhangi bir pratik uygulama da vaat etmiyorlardı ama bugün pek çok alandaki endüstriyel üretimin temelinde o çalışma yatıyor. Örneğin bu moleküller sayesinde atmosferdeki nemi çekip su bile üretebiliyoruz.

Bunlar hep “ya bu da ne işe yarayacak” denen, başlangıçta saf bilim dışında hiçbir pratik uygulama vaat etmeyen araştırmaların bugün geldiği noktalar.

O yüzden Nobel komitesi bu yıl verdiği ödüllerle bütün dünyaya temel bilimsel araştırmayı, bilim uğruna bilim yapmayı yeniden hatırlatmış oldu.