Küresel iklim kriziyle başa çıkmaya çalışan ve bu arada her seviyede karbon salımı başta olmak üzere sera gazı salımını sıfırlamaya çalışan dünyada, bu hedefe uygun teknolojiler de gelişiyor ve üstelik yatırımcısına çok para kazandırıyor.

Bu gelişen teknolojilerden biri, adına genel olarak “hidrojen ekonomisi” denen alanda. Daha önce burada yazmıştım, eğer insanlık ucuz bir yöntemle hidrojen elde etmeyi başarırsa, bu hidrojeni sıfır karbon salımıyla elektriğe, yani enerjiye dönüştürmek mümkün.

Yani tamamen bilimin açısından baktığınızda, hidrojen ekonomisinin, karbon salımı olmadan enerji üretmenin önündeki yegane engel hidrojen üretimini ucuza getirmek.

Bu doğru olmakla birlikte, teknoloji açısından baktığınıda yegane engel bu değil. Yani, hidrojeni çok ucuza, hatta bedavaya mal etseniz bile, o hidrojenden elektrik ürettiğiniz ve sonra da o elektriği kullandığınız teknolojilerin olması gerekiyor.

Yükselen yıldız: Nikola

Nikola, Amerika’da son birkaç yılın astronomik bir hızla yükselen şirketi. Henüz 2014’te kurulmuş ve bugün an itibarıyla 10.8 milyar dolar değer biçilen bir şirket.

Başta Amerika olmak üzere bütün dünya Nikola’yı konuşuyor, çünkü bu şirketin kaderi aslında bu yılın Mart ayında değişti. Bütün dünya ve Amerika salgınla boğuşurken, General Motors otomobil şirketinin eski başkan yardımcılarından olan, GM’den ayrıldıktan sonra VectolIQ adıyla bir çeşit yatırım şirketi kuran Stephen Girsky ile Nikola’nın kurucusu ve CEO’su Trevor Milton anlaştılar ve iki şirket Haziran ayında birleşti, New York borsasında teknoloji şirketlerinin sıralandığı Nasdaq endeksinde 10 dolar civarındaki hisse fiyatıyla işlem görmeye başladı.

Nikola, hidrojenle çalışan ve tek bir depoyla 1200 kilometre yol yapma iddiasında olan dev kamyonlar üretecekti, bunlarla ilgili ilk prototipini 2017’de sergilemişti zaten. Üstüne bir tane de kamyonet üretmeye hazırlanıyordu, o da hidrojenle çalışacaktı. Ama Nikola’nın yegane vaadi bu araçlar değildi. Belki asıl önemlisi, şirket Amerika’da ülke çapında yaygın hidrojen dolum istasyonları kurmayı planlıyordu. Her istasyon kendi hidrojenini çatısına kurulu güneş enerjisi panelleri sayesinde kendisi üretecekti.

Burada kısa bir bilgilendirme yapmam lazım: Elektrikle çalışan araçlar açısından dar boğaz bunların pilleri. Pil ciddi bir ağırlık yapıyor. O yüzden büyük ve ağır araçlarda, yani kamyon, kamyonet, otobüs, tren gibi şeylerde pilden gelen elektriği kullanmak pek verimli değil. Mevcut pil teknolojisiyle yeterli menzil elde edilemiyor. Ama buna karşılık hidrojen çok hafif olduğu için çok uzun menziller verebiliyor, onda da güçlük hidrojeni elde etmek.

Hisseler düşmeye başlıyor

Nasdaq’ta NKLA kısaltmasıyla anılan şirket hisseleri ilk olarak 4 Haziran perşembe günü işlem gördü ve o gün 37.55 dolarlık bir fiyat oluştu. Ama izleyen pazartesi şirket hisseleri gün içinde 103 doları gördü. Dün akşam ise kapanışı 27.58 dolardan yaptı.

Şirket hisselerinin bu kadar kısa süre içinde bu kadar dalgalanmasının üç nedeni var. Birinci nedeni az önce söyledim, Stephen Girsky gibi otomobil dünyasında saygın bir ismin Nikola’yı satın alması önemli bir faktör.

İkinci önemli faktör, bundan birkaç hafta önce bu kez dev GM’in 2 milyar dolar verip Nikola’ya yüzde 11 hissedar olması. Bu, sadece basit bir mali ortaklık anlaşması değil, iki şirketin karşılıklı teknoloji ve üretim tesisi paylaşmasını da öngören son derece önemli bir anlaşmaydı. Nikola hisseleri bir kez daha tavan yaptı.

Açığa satan şirketin raporu

Tabii Amerika ilginç bir ülke. Hatırı sayılır bir yatırımcı kalabalığı, şirketlerin başarısız olacakları beklentisiyle onların hisselerini açığa satan (short seller) insanlardan oluşuyor. Böyle yatırım şirketlerinden birinin adı da Hindenburg.

Bu Hindenburg, geçmişte yayınladığı bazı araştırma raporlarıyla bir takım şirketleri batırmayı başarmış ve bu yolla ciddi para kazanmış bir şirket.

İşte o Hindenburg, 10 Eylül günü bu kez Nikola ile ilgili zehir zemberek iddialar içeren bir rapor yayınladı. Rapor üzerine ortalık karıştı, Nikola hisseleri düşmeye başladı. Tabii hisse değerindeki düşüşün Hindenburg’a para kazandıracak seviyeye  kadar gelip gelmediğini bilmiyoruz ama hisseyi daha yüksekken almış yatırımcıların para kaybettiğine kuşku yok.

Tekno dolandırcılık mı?

Hindenburg’un raporunu meraklısı verdiğim linkten okuyabilir elbette ama raporun özünü buraya yazmalıyım: Nikola, sahip olduğunu iddia ettiği teknolojilere sahip değil, 2017’de sergilediği kamyon aslında içindeki motorla yürümüyordu, filmde onu yokuş aşağı çektiler ki kamyon hareket ediyor gibi gözüksün vs vs… Raporun ikinci bölümü, şirketin kurucusu Trevor Milton’ın aslında nasıl bir dolandırıcı olduğuna dairdi ki galiba esas yaralayıcı kısım da buydu.

Elbette bu iddialar ortalığı fena halde karıştırdı ve şirketin kurucusu ve CEO’su Trevor Milton istifasını açıkladı.

Nikola’nın, Hindenburg’un iddia ettiği gibi tamamen bir dolandırıcılık olması mümkün mü? Şirketin içinde, üretim tesislerinde ve ArGe departmanlarında aylarca inceleme yapan GM bu durumu fark etmemiş olabilir mi?

Bunlar hep sorular. Anlaşılan bir süre bu konuyu konuşmaya devam edeceğiz.